00000169 |
Previous | 169 of 881 | Next |
|
small (250x250 max)
medium (500x500 max)
Large
Extra Large
large ( > 500x500)
Full Resolution
All (PDF)
|
ROZDZIAŁ IV. 133
y-%
przechodzimy teriz do dwu samogłosek stojących na drugim krańcu
skali samogłoskowej. Samogłoska i wymiwii się nijwięcćj spłaszczonym
kaniłem przez znaczne przybliżenie języka do podniebienii. Jeżeli od
samogłoski i odejmiemy na jej początku spółgłoskę j, nie słyszym dobitnie^ różnicy pomiędzy jej głosem a głosem samogłoski y. Dli tego
też kś. Dobrowski w swojich Institutiones uczy, że jak czyste « odpowiadi jotowanemu ja, tak czystemu y odpowiadi jotowane i t. j. ji.
S tym wszystkim jinne narody nawet na początku swych wyrazów
wymawiają tę samogłoskę, jakkolwiek nader spłaszczonym kaniłem, jednakże bez j, tylko z nidechem, t. j, czysto (porównij niemieckie ich
z naszym jifi, francuzkie image, łacińskie imago, łacińskie innocens, francuzkie
innocent z naszym jimdm, jinny itd.). Jednakże jak Niemcy tak i Francuzi
odróżniają dobitnie w wymawianiu swoje « od y; np. brzmi w niemieckich
ustach jinaczej i w Igel, ihr, a jinaczej w in, im itd. Również Francuz
odróżnii w wymiwianiu swoje * od u, np w wyrazach fit, fut itd. Stąd
widzim, że niemieckie u i francuzkie w wymiwii się głębszym kaniłem,
niż polskie y. Jak w książkowej greczyznie żiden wyriz nie zaczyni się
od czystego y bez nidechu ostrego, np. hydor (woda), tak w polskim języku
nie ma wyrazu zaczynającego się od spółgłoski y bez poprzedzającego v; np.
wydać za łużyckie vudact wydra litewskie udrą itd.
■ ' Wszystkie powyżćj opisane samogłoski są ustnemi, albowiem przy jich
wymiwianiu powietrze z głosem płynące wychodzi na zewnątrz otworem
ust.
Teriz przystępujemy do opisu samogłosek nosowych & ą, przy których wymiwianiu powietrze wychodzi na zewnątrz otworami nosa.
i
i
wymawia się tym samym kaniłem, którym się wygłiszi samogłoska «,
zaś tym samym kaniłem, którym się wymiwii samogłoska o.
Uwdga. Sanskryt mi prawie tyle samogłosek nosowych jile ustnych. Francuzki język mi jich trzy, t. j. oprócz naszego ę9 jin, teint itd. i naszego ą, np.
w sont, plomb itd., trzecią jeszcze samogłoskę nosową, która się wymiwii kanałem samogłoski a, np. w obudwu zgłoskach wyrazu enfant itd. Polski zaś nasz
język i starosłowiański są ograniczone na dwie tylko samogłoski nosowe: ą, któri
w starosłowiańskim z wyjątkiem końcówek i na początku wyrazów jest zawsze czystą, drugi zaś ę jest zawsze jotowaną; i błądzą nasi slawiści uczący, że w starosłowiańskim jistnieje czysta samogłoska ę, która tylko w polskim językupioże być
czystą, np. ręka, pęto, po starosłowiańsku raka, pąto itd. W polskim języku żiden wyriz nie zaczyna się od samogłosek nosowych ą, ę bez nisuwki w lub j, np.
węgeł, wądół, jątryc, jęda itd.
§ 27.
Samogłoski czyste i jotowane, oraz jich stosunek do spółgłosek.
W naszym i starosłowiańskim języku są, jakeśmy widzieli w poprzedzającym paragrafie, na początku wyrazu samogłoski czyste i jotowane; lecz
| Title | Krytyczno-porównáwczá gramatyka je̦zyka polskiego |
| Creator | Malinowski, Franciszek Ksawery |
| Publisher | L. Rzepecki |
| Place of Publication | W Poznaniu |
| Date | 1869 |
| Language | pol |
| Type | Books/Pamphlets |
| Title | 00000169 |
| Type | Books/Pamphlets |
| Transcript | ROZDZIAŁ IV. 133 y-% przechodzimy teriz do dwu samogłosek stojących na drugim krańcu skali samogłoskowej. Samogłoska i wymiwii się nijwięcćj spłaszczonym kaniłem przez znaczne przybliżenie języka do podniebienii. Jeżeli od samogłoski i odejmiemy na jej początku spółgłoskę j, nie słyszym dobitnie^ różnicy pomiędzy jej głosem a głosem samogłoski y. Dli tego też kś. Dobrowski w swojich Institutiones uczy, że jak czyste « odpowiadi jotowanemu ja, tak czystemu y odpowiadi jotowane i t. j. ji. S tym wszystkim jinne narody nawet na początku swych wyrazów wymawiają tę samogłoskę, jakkolwiek nader spłaszczonym kaniłem, jednakże bez j, tylko z nidechem, t. j, czysto (porównij niemieckie ich z naszym jifi, francuzkie image, łacińskie imago, łacińskie innocens, francuzkie innocent z naszym jimdm, jinny itd.). Jednakże jak Niemcy tak i Francuzi odróżniają dobitnie w wymawianiu swoje « od y; np. brzmi w niemieckich ustach jinaczej i w Igel, ihr, a jinaczej w in, im itd. Również Francuz odróżnii w wymiwianiu swoje * od u, np w wyrazach fit, fut itd. Stąd widzim, że niemieckie u i francuzkie w wymiwii się głębszym kaniłem, niż polskie y. Jak w książkowej greczyznie żiden wyriz nie zaczyni się od czystego y bez nidechu ostrego, np. hydor (woda), tak w polskim języku nie ma wyrazu zaczynającego się od spółgłoski y bez poprzedzającego v; np. wydać za łużyckie vudact wydra litewskie udrą itd. ■ ' Wszystkie powyżćj opisane samogłoski są ustnemi, albowiem przy jich wymiwianiu powietrze z głosem płynące wychodzi na zewnątrz otworem ust. Teriz przystępujemy do opisu samogłosek nosowych & ą, przy których wymiwianiu powietrze wychodzi na zewnątrz otworami nosa. i i wymawia się tym samym kaniłem, którym się wygłiszi samogłoska «, zaś tym samym kaniłem, którym się wymiwii samogłoska o. Uwdga. Sanskryt mi prawie tyle samogłosek nosowych jile ustnych. Francuzki język mi jich trzy, t. j. oprócz naszego ę9 jin, teint itd. i naszego ą, np. w sont, plomb itd., trzecią jeszcze samogłoskę nosową, która się wymiwii kanałem samogłoski a, np. w obudwu zgłoskach wyrazu enfant itd. Polski zaś nasz język i starosłowiański są ograniczone na dwie tylko samogłoski nosowe: ą, któri w starosłowiańskim z wyjątkiem końcówek i na początku wyrazów jest zawsze czystą, drugi zaś ę jest zawsze jotowaną; i błądzą nasi slawiści uczący, że w starosłowiańskim jistnieje czysta samogłoska ę, która tylko w polskim językupioże być czystą, np. ręka, pęto, po starosłowiańsku raka, pąto itd. W polskim języku żiden wyriz nie zaczyna się od samogłosek nosowych ą, ę bez nisuwki w lub j, np. węgeł, wądół, jątryc, jęda itd. § 27. Samogłoski czyste i jotowane, oraz jich stosunek do spółgłosek. W naszym i starosłowiańskim języku są, jakeśmy widzieli w poprzedzającym paragrafie, na początku wyrazu samogłoski czyste i jotowane; lecz |
