00000195 |
Previous | 195 of 881 | Next |
|
small (250x250 max)
medium (500x500 max)
Large
Extra Large
large ( > 500x500)
Full Resolution
All (PDF)
|
EOZDZI^Ł V. 159
siłkowe em, e5 nie pochylają samogłoski ą przed Z jimiesłowu 2go, tak też
nie odchylają i przy jinnych wyrazach poprzedzającego d pochylonego, np.
ddrem otrimdł, ddres otrimdł, zamiist dar otrimdłem, dar otńmdłes. Co jinnego
w nńrzędniku liczby pojedynczej darem, według ogólnego prawidła pozostaje
a jasne. To samo rozumieć nileży o jinnych d pochylonych w zgłosce zakrytej przed słowem posiłkowym em, es: pokazem, poneodzes, ponevdzesmy, po~
yewdzesce, Fiocdzem itd.
Do wyjątków także policzyć należy d pochylone kdzac, kdzę, kdza^e,
może dla różnicy od ka%ic, każę; w złożeniu jednakże s przyjimkiem u pierwsze słowo mi a jasne. np. ukaząc, ukażę, lub kiedy u po kaz następuje,
np. nakazuje, ukazujem, wyskakuje. Ta samogłoska u w fonetyce naszej tak
przed sobą, jak i po sobie lubi bardzo a jasne, stąd też jednozgpdnie piszą pisirze Zygmuntowcy wbrew ogólnemu prawidłu dli przyjimków na, za:
nauka. Dalsze Wyjątki są: praca, hdsa, laska, paso, bdnsc, barscu (od litewskiego barstis-cyikła), capa, cdpka, pld.se, płdsea; Past, Pasta; wdsm wdsip,; mdli
mdBac; gnat gnata; cap, capa itd. dłdyic, dlaSic, rdróg, fiwdła (jednakże lioalebny),
tani, krtdip, żaden, błagam gapa, datek, gddkąc, wapno, Bały, pdip, pdm, pdnątko,
panic (te cztery wyrazy według Knapskiego i Kopczyńskiego jinni je bowiem piszą z a jasnym) Bwdstu, Bwdst, dbdna, Bogdana, nagły, pddac, zbdyd
(Skarga o Sakramencie str. 23) płatny str. 156, ozndcah str. 16, 143,
oddalcie str. 181, jednakże dalój, daleki, obrażają str. 169, svdrg str. 181,
zdba, zdgew, zdgel, saka, zolu, żałoba, żałosny, zdrę, zdru, i zdaje się wszystkie a
po z, czego jednak Skarga nie przestrzegi. W wyrazach spólnych naszemu
i litewskiemu językowi zwykle litewskie o odpowiada d pochylonemu, jako
to: gddac, godau, goditi (zgadywać); ddyic, doyiju, doyiti (dręcic); krasie, krasny,
hrosiju, krositi; wdBic, wobiti; praca, proce; błagać, błogas (słaby); gospoddr, gaspado-
rus itd. Dwa wyjątki znajdowałem dotąd w pdn, pana, litewskie ponas, ponoś
i baba, boba; jeżeliby więc Knapski i Kopczyński mieli słuszność, toby pisownii pani, pdne, pdnątko, panic, odpowiadały litewskiej. Przeciwnie litewskiemu a najczęściej odpowiadi nasze o: akis-oko, naujas-nowy, nakiis-noc, kart-kroc,
hote-kotka, katilas-kocel itd. Kto tylko porówna pod względem wokalizmu
prawa głosowe tych dwu języków, łatwo postrzeże, że jak się mi w litewskim języku o do a, tak się mi w polszczyznie d pochylone do a prostego
lub do samogłoski o, któri, etymologicznie rzecz biorąc, odpowiadi san-
skrycko-litewskiemu a krótkiemu, o zaś litewskie jest samogłoską długą
najcięższą, odpowiadającą pospolicie sanskryckim długim a, 6, au.
Przysłówki disd, tuta, obecne disdj, tutaj, powstały z diso, tuto przez
stopniowanie końcowego owa pochylone; przyjimek dla, powstił z dopełniacza dęła przez wyrzutnią głoski jaf i przez przesuwnią zmiękczenii
z d na Z (porównij łacińskie ergo i greckie ergon). A jaf w niektórych wyrazach zwłiszcza po dwu spółgłoskach jest pochylone, np. gyazda, zyezda za
starosłowiańskie dyezda; gnazdo (porównaj łacińskie nidus za gnidus i nasze
gnido); Bały starosłowiańskie Bełyj; pasek starosłowiańskie pesoks; datek, dMi,
dado, rozdał itd. -4 stopniowane w wyrazach pochodnych przed pogłosami
v, k, r, l, zostaje pochylone w zgłoskach odkrytych, np. trębdeo, trdco, bogacą, tkdc, tkdca itd. ptaka, robaka, ósmdka, Poldka, zebrdka, rodaka, cęzdry,
mBdry, lecz nezdary, gdyż tu a nileży do pierwiistku; kowala, górala, konowdła.
Odwrotnie pierwotne: mak, maku; rak, raka; klav, Maci, tatarskie horacu, i wyrazy słowiańskie, w których v nie jest pogłosem, np. płac od pierwiistku
pZak. A przed pogłosem r w wyrazach słowiańskich i z niemczyzny przeje-
| Title | Krytyczno-porównáwczá gramatyka je̦zyka polskiego |
| Creator | Malinowski, Franciszek Ksawery |
| Publisher | L. Rzepecki |
| Place of Publication | W Poznaniu |
| Date | 1869 |
| Language | pol |
| Type | Books/Pamphlets |
| Title | 00000195 |
| Type | Books/Pamphlets |
| Transcript | EOZDZI^Ł V. 159 siłkowe em, e5 nie pochylają samogłoski ą przed Z jimiesłowu 2go, tak też nie odchylają i przy jinnych wyrazach poprzedzającego d pochylonego, np. ddrem otrimdł, ddres otrimdł, zamiist dar otrimdłem, dar otńmdłes. Co jinnego w nńrzędniku liczby pojedynczej darem, według ogólnego prawidła pozostaje a jasne. To samo rozumieć nileży o jinnych d pochylonych w zgłosce zakrytej przed słowem posiłkowym em, es: pokazem, poneodzes, ponevdzesmy, po~ yewdzesce, Fiocdzem itd. Do wyjątków także policzyć należy d pochylone kdzac, kdzę, kdza^e, może dla różnicy od ka%ic, każę; w złożeniu jednakże s przyjimkiem u pierwsze słowo mi a jasne. np. ukaząc, ukażę, lub kiedy u po kaz następuje, np. nakazuje, ukazujem, wyskakuje. Ta samogłoska u w fonetyce naszej tak przed sobą, jak i po sobie lubi bardzo a jasne, stąd też jednozgpdnie piszą pisirze Zygmuntowcy wbrew ogólnemu prawidłu dli przyjimków na, za: nauka. Dalsze Wyjątki są: praca, hdsa, laska, paso, bdnsc, barscu (od litewskiego barstis-cyikła), capa, cdpka, pld.se, płdsea; Past, Pasta; wdsm wdsip,; mdli mdBac; gnat gnata; cap, capa itd. dłdyic, dlaSic, rdróg, fiwdła (jednakże lioalebny), tani, krtdip, żaden, błagam gapa, datek, gddkąc, wapno, Bały, pdip, pdm, pdnątko, panic (te cztery wyrazy według Knapskiego i Kopczyńskiego jinni je bowiem piszą z a jasnym) Bwdstu, Bwdst, dbdna, Bogdana, nagły, pddac, zbdyd (Skarga o Sakramencie str. 23) płatny str. 156, ozndcah str. 16, 143, oddalcie str. 181, jednakże dalój, daleki, obrażają str. 169, svdrg str. 181, zdba, zdgew, zdgel, saka, zolu, żałoba, żałosny, zdrę, zdru, i zdaje się wszystkie a po z, czego jednak Skarga nie przestrzegi. W wyrazach spólnych naszemu i litewskiemu językowi zwykle litewskie o odpowiada d pochylonemu, jako to: gddac, godau, goditi (zgadywać); ddyic, doyiju, doyiti (dręcic); krasie, krasny, hrosiju, krositi; wdBic, wobiti; praca, proce; błagać, błogas (słaby); gospoddr, gaspado- rus itd. Dwa wyjątki znajdowałem dotąd w pdn, pana, litewskie ponas, ponoś i baba, boba; jeżeliby więc Knapski i Kopczyński mieli słuszność, toby pisownii pani, pdne, pdnątko, panic, odpowiadały litewskiej. Przeciwnie litewskiemu a najczęściej odpowiadi nasze o: akis-oko, naujas-nowy, nakiis-noc, kart-kroc, hote-kotka, katilas-kocel itd. Kto tylko porówna pod względem wokalizmu prawa głosowe tych dwu języków, łatwo postrzeże, że jak się mi w litewskim języku o do a, tak się mi w polszczyznie d pochylone do a prostego lub do samogłoski o, któri, etymologicznie rzecz biorąc, odpowiadi san- skrycko-litewskiemu a krótkiemu, o zaś litewskie jest samogłoską długą najcięższą, odpowiadającą pospolicie sanskryckim długim a, 6, au. Przysłówki disd, tuta, obecne disdj, tutaj, powstały z diso, tuto przez stopniowanie końcowego owa pochylone; przyjimek dla, powstił z dopełniacza dęła przez wyrzutnią głoski jaf i przez przesuwnią zmiękczenii z d na Z (porównij łacińskie ergo i greckie ergon). A jaf w niektórych wyrazach zwłiszcza po dwu spółgłoskach jest pochylone, np. gyazda, zyezda za starosłowiańskie dyezda; gnazdo (porównaj łacińskie nidus za gnidus i nasze gnido); Bały starosłowiańskie Bełyj; pasek starosłowiańskie pesoks; datek, dMi, dado, rozdał itd. -4 stopniowane w wyrazach pochodnych przed pogłosami v, k, r, l, zostaje pochylone w zgłoskach odkrytych, np. trębdeo, trdco, bogacą, tkdc, tkdca itd. ptaka, robaka, ósmdka, Poldka, zebrdka, rodaka, cęzdry, mBdry, lecz nezdary, gdyż tu a nileży do pierwiistku; kowala, górala, konowdła. Odwrotnie pierwotne: mak, maku; rak, raka; klav, Maci, tatarskie horacu, i wyrazy słowiańskie, w których v nie jest pogłosem, np. płac od pierwiistku pZak. A przed pogłosem r w wyrazach słowiańskich i z niemczyzny przeje- |
