00000211 |
Previous | 211 of 881 | Next |
|
small (250x250 max)
medium (500x500 max)
Large
Extra Large
large ( > 500x500)
Full Resolution
All (PDF)
|
rozdziIł v. 175
Tu zarazem pomówim o pochylaniu drugiego temitu słownego
kończącego^ się na c przed końcówką c trybu bezokolicznego, które
mi się zdaje być skutkiem spójki i zachodzącej we formach osobowych;
np. Od temitów yid, słys, brm, sed) mimy formy yid-l, yidis, yidi; słysę,
słysys, słysy; brmę, brrpis, brrpi; sedt, sedis, sedi, a zatym tryby bezokoli-
czne tych słów od drugich temitów yide, sZyse, brme, sede, uribiąją się
z e jaf pochylonym, jako to: yidśc, słysec, bnpec, sedee. Za tą analogiją poszło słowo dwutemitowe: mdm, mds, mec i nieforemne
pelę, mele; mleć, piec, tudzież słowa trójtemitowe: drę, darł, drec od wrę,
vrśc; prę, prec; %rę, ^rec; mrę, mrec; trę, trec. Czesi zaś przemieniają w tych trybach bezokolicznych e jaf na ^ długie, np. driti,
vłiti, priti, triti. Do tych trybów bezokolicznych dodiłbym jeszcze dwa
słowa w naszym języku bezspójkowe, jako to: sniem, urpśm, smec, umśc.
Lecz jeżeli słowo jest jednotcmitowre s- temitem kończącym się pa
* jaf, wtedy według prawidła Muczkowskiego zgodnego z mojim zapatrywaniem się, e jał przed końcówką c trybu bezokolicznego nie powinno się pochylać, np. od mdleję, mdleć; od Beleję, Belec; od cer^eję,
cernec; od siyeję, siyec; od boleję, bolec; lecz słowo nie osobiste: boli,
bolą ma bolec. Pochyli się także w naszym języku pod wpływem ru-
szczyzny (któri, jak wiadomo, wszystkie prawie e jaf przemienii na-
powrót w i, s którego e powstało przez stopniowanie, np. nasze yek,
las, syat, brzmią w ruskim yik, lis, syit) e przed zakrywającemi spółgłoskami rnocnemi v, B, s, według uświęconego zwyczaju, tak w zgłosce
zakrytej, jak i odkrytej, np. mleć, mlłcny; smśB, smetiu, sanskryckie smi,
grśh, grśBu sanskryckie Bri, Bes, Bem; lecz jeżeli B nie jest pogłosem,
to jest jeżeli nileży do skłidu piervv'iistku, wtedy & jaf pozostaje jasne; np. meB, meBa, oreB, oreBa itd., jednakże yeBa, p0 starosłowiańsku
yeja mi e pochylone, gdyż tu pierwiistek jest ye od yeję, B zaś pogłosem. To samo się rozumie o pogłosie c w rzeczownikach żeńskich.
np. sec, seei, którego pierwiistek jest si w sidło.
3. W jinnych razach e w zgłosce odkrytej brzmi w ogóle jak e jasne
z niektóremi wyjątkami, które zobiczym poniżej, np. Bleba, pogrebu,
koleji, baBe, cnoce, drode, node, ręce, w Jdtje, lecz W WOłaczu o Jdnel-
Wyjątki od tego prawidła stanowią:
a) Bśda, cerne, cepek, dece, dezd, dewo, lecz deyica, kaleka, kalecie, kiesce, koBeta,
Yśderi, lecie od lato, lecie, leki, lekdr, mleko, mleco, podBlśBdm, ręko, syeca,
syezi, scśry, (porównij gyazda, gnazdo), kleju, zyfra według Sucheckiego
(zobicz jego Gramatykę w Lwowie r. 1849, str. 9).
b) e WSUWne WŚrÓd temitów słownych, np. odśrdm od odrę, zacerdm od zatrę, umerdm od umrę, zaperdm od zaprę, pozśrdm od po^rę itd.
Przykłady na e nie WSUWne: vylevdm od ryleję, zasevdm od zaseję,
nasrpe'vdm sę od nasrpeję sę, drerpę, po starosłowiańsku dremafi (porÓWllij
łacińskie dormio) usmeBdm sę itd.
4. JE jaf zakryte spółgłoską słabą lub płynną r, l, j jest pochylone tak
w zgłosce końcowej jak i środkowćj; przed m i n nie pochyli się
(e przed Z przechodzi w &, np. yidec, yidał, yidala) jako to: eeuka, Biec,
decka^ dobrodejka, dobrodej, dergac, gnew, klej, oUj, scśrwo, sneg, skyer, syerc,
syerk, zyśr, Kazimer, Bleb, pogreb rzeczownik (pogreb tryb rozkazujący),
sled rzeczownik (sM tryb rozkazujący), med, brśg, Bśg, zdyśj, poyeo,
| Title | Krytyczno-porównáwczá gramatyka je̦zyka polskiego |
| Creator | Malinowski, Franciszek Ksawery |
| Publisher | L. Rzepecki |
| Place of Publication | W Poznaniu |
| Date | 1869 |
| Language | pol |
| Type | Books/Pamphlets |
| Title | 00000211 |
| Type | Books/Pamphlets |
| Transcript | rozdziIł v. 175 Tu zarazem pomówim o pochylaniu drugiego temitu słownego kończącego^ się na c przed końcówką c trybu bezokolicznego, które mi się zdaje być skutkiem spójki i zachodzącej we formach osobowych; np. Od temitów yid, słys, brm, sed) mimy formy yid-l, yidis, yidi; słysę, słysys, słysy; brmę, brrpis, brrpi; sedt, sedis, sedi, a zatym tryby bezokoli- czne tych słów od drugich temitów yide, sZyse, brme, sede, uribiąją się z e jaf pochylonym, jako to: yidśc, słysec, bnpec, sedee. Za tą analogiją poszło słowo dwutemitowe: mdm, mds, mec i nieforemne pelę, mele; mleć, piec, tudzież słowa trójtemitowe: drę, darł, drec od wrę, vrśc; prę, prec; %rę, ^rec; mrę, mrec; trę, trec. Czesi zaś przemieniają w tych trybach bezokolicznych e jaf na ^ długie, np. driti, vłiti, priti, triti. Do tych trybów bezokolicznych dodiłbym jeszcze dwa słowa w naszym języku bezspójkowe, jako to: sniem, urpśm, smec, umśc. Lecz jeżeli słowo jest jednotcmitowre s- temitem kończącym się pa * jaf, wtedy według prawidła Muczkowskiego zgodnego z mojim zapatrywaniem się, e jał przed końcówką c trybu bezokolicznego nie powinno się pochylać, np. od mdleję, mdleć; od Beleję, Belec; od cer^eję, cernec; od siyeję, siyec; od boleję, bolec; lecz słowo nie osobiste: boli, bolą ma bolec. Pochyli się także w naszym języku pod wpływem ru- szczyzny (któri, jak wiadomo, wszystkie prawie e jaf przemienii na- powrót w i, s którego e powstało przez stopniowanie, np. nasze yek, las, syat, brzmią w ruskim yik, lis, syit) e przed zakrywającemi spółgłoskami rnocnemi v, B, s, według uświęconego zwyczaju, tak w zgłosce zakrytej, jak i odkrytej, np. mleć, mlłcny; smśB, smetiu, sanskryckie smi, grśh, grśBu sanskryckie Bri, Bes, Bem; lecz jeżeli B nie jest pogłosem, to jest jeżeli nileży do skłidu piervv'iistku, wtedy & jaf pozostaje jasne; np. meB, meBa, oreB, oreBa itd., jednakże yeBa, p0 starosłowiańsku yeja mi e pochylone, gdyż tu pierwiistek jest ye od yeję, B zaś pogłosem. To samo się rozumie o pogłosie c w rzeczownikach żeńskich. np. sec, seei, którego pierwiistek jest si w sidło. 3. W jinnych razach e w zgłosce odkrytej brzmi w ogóle jak e jasne z niektóremi wyjątkami, które zobiczym poniżej, np. Bleba, pogrebu, koleji, baBe, cnoce, drode, node, ręce, w Jdtje, lecz W WOłaczu o Jdnel- Wyjątki od tego prawidła stanowią: a) Bśda, cerne, cepek, dece, dezd, dewo, lecz deyica, kaleka, kalecie, kiesce, koBeta, Yśderi, lecie od lato, lecie, leki, lekdr, mleko, mleco, podBlśBdm, ręko, syeca, syezi, scśry, (porównij gyazda, gnazdo), kleju, zyfra według Sucheckiego (zobicz jego Gramatykę w Lwowie r. 1849, str. 9). b) e WSUWne WŚrÓd temitów słownych, np. odśrdm od odrę, zacerdm od zatrę, umerdm od umrę, zaperdm od zaprę, pozśrdm od po^rę itd. Przykłady na e nie WSUWne: vylevdm od ryleję, zasevdm od zaseję, nasrpe'vdm sę od nasrpeję sę, drerpę, po starosłowiańsku dremafi (porÓWllij łacińskie dormio) usmeBdm sę itd. 4. JE jaf zakryte spółgłoską słabą lub płynną r, l, j jest pochylone tak w zgłosce końcowej jak i środkowćj; przed m i n nie pochyli się (e przed Z przechodzi w &, np. yidec, yidał, yidala) jako to: eeuka, Biec, decka^ dobrodejka, dobrodej, dergac, gnew, klej, oUj, scśrwo, sneg, skyer, syerc, syerk, zyśr, Kazimer, Bleb, pogreb rzeczownik (pogreb tryb rozkazujący), sled rzeczownik (sM tryb rozkazujący), med, brśg, Bśg, zdyśj, poyeo, |
