00000213 |
Previous | 213 of 881 | Next |
|
small (250x250 max)
medium (500x500 max)
Large
Extra Large
large ( > 500x500)
Full Resolution
All (PDF)
|
ROZDZIAŁ V. 177
4. Jak w środku wyrazów nie pochylimy głoski e przed spółgłoską j,
zastępującą jinne spółgłoski, np. yp&jsfd za niescski oiniastó', tak też nie
pochylamy samogłoski e w takim samym położeniu, np. yejski za yessfd
od yes itd. Nie pochylimy też samogłoski e w środku wyrazów w zgłosce WSUWnĆj jej, np. pętyejsi, skromąejsi, mąejsi itd. i W/wyrazach vejsce,
zejsce itd. według analogiji4 mejsce za r/iescce; w oąóle nie pochyli się
w naszym języku żidne wsuwnc e lub je, np. wróbel, wróbla, parobek, Kye-
ceri, Serpeii i w pogłosach eel, tely gdzie e jest spójką, np. prijdcel, prL
jdcela; obywatel, obywatela itd.
5. Zwyczaj nirodowy, zwłiszcza u Małopolin, uświęcił pochylanie samogłoski e w następujących wyrazach: Agi^ska (Agnes), imBer, jez, karita,
krida, krósko, paper, papiz, sknóra, yórs, yórba, zer, zerd, olfdr, koł^Sr, Icusnir,
mastalir, mogdór, taler, zołnir (Sóldner), pdcer, yęcór, Brisc. — Wr przysłówku tós dli odróżnienii od liczby mnogiej zajimka wskazującego, np.
jd tez byłem, tóz to prisęgi twoje (Muczkowski str. 275).
Według gramatyki Sucheckiego str. 9. e zostaje pochylone nawet
w zgłoskach odkrytych poprzedzających wyrazów, jakoto: jiza, papiru,
pird, zołnera i w jinnych na s i r.
Uwago 2. Fą niektóre wyrazy w naszym języku, w których e, zwłaszcza po
twrardych spółgłoskach, odpowiadi starosłowiańskiemu y lub cudzoziemskiemu u, np.
ctiry, starosłowiańskie cetyry'; sśr (syr greckie syros); seMra a raczój sekera, po starosłowiańsku sekyra, łacińskie securis; stor za styr, niemieckie Steuer; pasth-za pa-
styr, bohater starosłowiańskie bogatyr; pór starosłowiańskie pyro.
Te i tym podobne wyrazy byłoby zajiste lepićj pisać przez y, np. ctyry, syr,
styr, pąstyr, bohatyr, pyr, z wyjątkiem sekira, gdyż w naszym języku zgłoskę ky
zastępuje bez wyjątku zawsze zgłoska ki.
Uwdga 3. S tego wszystkiego, co się dotąd mówiło o pochylaniu samogłoski
e, wypływi, że tylko spółgłoska j w zgłosce końcowej zakrytej i spółgłoski c, d
w trybach bezokolicznych pochylają samogłoskę e, i że wszędzie ta samogłoska z wyjątkiem przykładów przytoczonych pod nr. 3 i 5 opićra się stale pochylaniu nawet
przed spółgłoskami słabemi i płynnemi i bezwyjątkowo przed m i n, jako to: łeb,
ber (gatunek prosa podłego) koper. yiBer, Zger (miasto nad Bzurą) i cudzoziemskie
na er, np. spacer, kavaler itd., swojskie na l, ł, m, n, prijdcel, koeeł) oseł, bratem,
panem,, dobrem (od dobro), syatłem (od syatło), sen, den^ Sem, Efrem, Ren, ten., len,
kareł, ojcec, lev, pes, ojca, ha, psa, kyetna, karła itd.., zgoła wsuwne e nigdy w języku naszym nie pochyła się.
Stąd każdy nieuprzedzony przekonać się może, jiż pisząc w rodzaju nijakim
narzętjników i miejscowników liczby pojedyńczćj zajimków i przymiotników, jako
to: zamiist tym dobrym,,pęknym sercem, lub w tym dobrym, pęknym sercu, jak pisali Zygmuntowscy pisirze, Urn dobrem, pęknim sercem, lub w Urn dobrem^ pęknóm
sercu, według nieoględnie narzuconego nim prawidła Kopczyńskiego, gwiłcim zarazem dwa prawidła języka naszego: jedno odnoszące się do pochylanii samogłoski
e, drugie do skłanianii przymiotników i zajimków.
'Uwdga 4. Muczkowski na str. 275 uczy zgodnie zDeputacyją: „Niektóre wyrazy jedni piszą przez i ściśnione, drudzy przez y. Dli ustalenia jich pisowni nileży pisać przez y te wszystkie, w których odmianie nie objiwii się e otwarte, np.
badyl serbskie badał, beliB, cybuB (tureckie cubuk), cyrkel (circulus), cyrulik (Birur-
gus), cyrograf (yeipoypa<poc), drymac, gryka (rosyjskie greca), gzyms (Gesims), gdy-
rac, mir, pył, rózynek (francuzkie raisin), zbir (włoskie sbirro), zydel (sedile), zyz
(czeskie ziz).(i
Tak sądzi Deputacyji, a za nią Muczkowski; jednakowoż na tę zisadę, jako
błędną, zgodzić się nie możni, boby to nas za daleko bez potrzeby zaprowadzić
mogło, gdyż według tćj zisady wolnoby było pisać: bida, kobito, Viden itd. Pe-
wnfej jest tedy urządzić pisownią takowych wyrazów na drodze porównawczćj.
Wiadomo, że w greckim i niemieckim języku dwugłoska ei jest tylko wzmocnieniem
pićrwotnego i, że samogłoska u cudzoziemskich języków przechodzi w naszym
| Title | Krytyczno-porównáwczá gramatyka je̦zyka polskiego |
| Creator | Malinowski, Franciszek Ksawery |
| Publisher | L. Rzepecki |
| Place of Publication | W Poznaniu |
| Date | 1869 |
| Language | pol |
| Type | Books/Pamphlets |
| Title | 00000213 |
| Type | Books/Pamphlets |
| Transcript |
ROZDZIAŁ V. 177
4. Jak w środku wyrazów nie pochylimy głoski e przed spółgłoską j,
zastępującą jinne spółgłoski, np. yp&jsfd za niescski oiniastó', tak też nie
pochylamy samogłoski e w takim samym położeniu, np. yejski za yessfd
od yes itd. Nie pochylimy też samogłoski e w środku wyrazów w zgłosce WSUWnĆj jej, np. pętyejsi, skromąejsi, mąejsi itd. i W/wyrazach vejsce,
zejsce itd. według analogiji4 mejsce za r/iescce; w oąóle nie pochyli się
w naszym języku żidne wsuwnc e lub je, np. wróbel, wróbla, parobek, Kye-
ceri, Serpeii i w pogłosach eel, tely gdzie e jest spójką, np. prijdcel, prL
jdcela; obywatel, obywatela itd.
5. Zwyczaj nirodowy, zwłiszcza u Małopolin, uświęcił pochylanie samogłoski e w następujących wyrazach: Agi^ska (Agnes), imBer, jez, karita,
krida, krósko, paper, papiz, sknóra, yórs, yórba, zer, zerd, olfdr, koł^Sr, Icusnir,
mastalir, mogdór, taler, zołnir (Sóldner), pdcer, yęcór, Brisc. — Wr przysłówku tós dli odróżnienii od liczby mnogiej zajimka wskazującego, np.
jd tez byłem, tóz to prisęgi twoje (Muczkowski str. 275).
Według gramatyki Sucheckiego str. 9. e zostaje pochylone nawet
w zgłoskach odkrytych poprzedzających wyrazów, jakoto: jiza, papiru,
pird, zołnera i w jinnych na s i r.
Uwago 2. Fą niektóre wyrazy w naszym języku, w których e, zwłaszcza po
twrardych spółgłoskach, odpowiadi starosłowiańskiemu y lub cudzoziemskiemu u, np.
ctiry, starosłowiańskie cetyry'; sśr (syr greckie syros); seMra a raczój sekera, po starosłowiańsku sekyra, łacińskie securis; stor za styr, niemieckie Steuer; pasth-za pa-
styr, bohater starosłowiańskie bogatyr; pór starosłowiańskie pyro.
Te i tym podobne wyrazy byłoby zajiste lepićj pisać przez y, np. ctyry, syr,
styr, pąstyr, bohatyr, pyr, z wyjątkiem sekira, gdyż w naszym języku zgłoskę ky
zastępuje bez wyjątku zawsze zgłoska ki.
Uwdga 3. S tego wszystkiego, co się dotąd mówiło o pochylaniu samogłoski
e, wypływi, że tylko spółgłoska j w zgłosce końcowej zakrytej i spółgłoski c, d
w trybach bezokolicznych pochylają samogłoskę e, i że wszędzie ta samogłoska z wyjątkiem przykładów przytoczonych pod nr. 3 i 5 opićra się stale pochylaniu nawet
przed spółgłoskami słabemi i płynnemi i bezwyjątkowo przed m i n, jako to: łeb,
ber (gatunek prosa podłego) koper. yiBer, Zger (miasto nad Bzurą) i cudzoziemskie
na er, np. spacer, kavaler itd., swojskie na l, ł, m, n, prijdcel, koeeł) oseł, bratem,
panem,, dobrem (od dobro), syatłem (od syatło), sen, den^ Sem, Efrem, Ren, ten., len,
kareł, ojcec, lev, pes, ojca, ha, psa, kyetna, karła itd.., zgoła wsuwne e nigdy w języku naszym nie pochyła się.
Stąd każdy nieuprzedzony przekonać się może, jiż pisząc w rodzaju nijakim
narzętjników i miejscowników liczby pojedyńczćj zajimków i przymiotników, jako
to: zamiist tym dobrym,,pęknym sercem, lub w tym dobrym, pęknym sercu, jak pisali Zygmuntowscy pisirze, Urn dobrem, pęknim sercem, lub w Urn dobrem^ pęknóm
sercu, według nieoględnie narzuconego nim prawidła Kopczyńskiego, gwiłcim zarazem dwa prawidła języka naszego: jedno odnoszące się do pochylanii samogłoski
e, drugie do skłanianii przymiotników i zajimków.
'Uwdga 4. Muczkowski na str. 275 uczy zgodnie zDeputacyją: „Niektóre wyrazy jedni piszą przez i ściśnione, drudzy przez y. Dli ustalenia jich pisowni nileży pisać przez y te wszystkie, w których odmianie nie objiwii się e otwarte, np.
badyl serbskie badał, beliB, cybuB (tureckie cubuk), cyrkel (circulus), cyrulik (Birur-
gus), cyrograf (yeipoypa |
