00000219 |
Previous | 219 of 881 | Next |
|
small (250x250 max)
medium (500x500 max)
Large
Extra Large
large ( > 500x500)
Full Resolution
All (PDF)
|
eozdziAł V.
183
1 orowniwczej, któri znowu w piśmiennictwie naszym również jest nowością
z góry potępioną przez niektórych gramatyków naszych, np. pp. Morzyckiego, Deszkiewicza, jako wymysł czysto niemiecki. Aby ziomkowie,
zwłiszcza nieobeznani z obecnym stanowiskiem umiejętności językowćj, nie
chcieli uwiżać stopniowanii samogłosek, a następnie większej lub mniejszej
ciężkości głosek, za moje tylko urojenii, przyticzim o tym przedmiocie
zdanii najznakomitszych dzisiejszych badiczów językowych, któremi bez za-
przeczenii są dzisiij Niemcy, których znakomite w tej dziedzinie price
w niektórych szczegółach zawierać mogą wpriwdzie błędy i ustćrki, jednakże wolne są od wszelkich dziwictw. Prof. Franciszek Bopp, ojciec
lingwistyki porówniwczej w swej gramatyce porówniwczej jafeckich, i j.
tak nazwanych indoeuropejskich języków, wydanćj po riz drugi w Berlinie
r. 1856, powiadi na str. 13, § 6:
„Pod względem ciężkości trzech głównych samogłosek a, i, u, samogłoska a jest nijcięższą, i zaś najlżejszą, u trzym,i środek pomiędzy a i L
Ze te różnice ciężkości samogłosek, słuchem ledwo uchwycić się dające,
mnićj więcej jistnieją w językach, jest dzisiij faktem, którego diwnićj nie
spostrzeżono, a którego odkrycie naprowadziło mnie do nowój, a jak mi
się zdaje, bardzo prostej teoryji przemiany samogłosek, grającej tak wielką
rolę w gramatyce giermańskich języków."
Tę przemianę samogłosek, o której tu mówi Bopp, nazwał reformator
niemieckiej gramatyki prof. Jakób Grimm Ablaut, jakby odgłosowaniem,
to jest wywodem nowej samogłoski ze samogłoski pierwotnój. Prof. Heyse
w swojim systemie umiejętności językowój, wydanym w Berlinie r. 1856
przez Dr. Steinthala na str. 315, § 142 pod nipisem Równowaga Głosek
tak naucz i:
„Przystępujemy teriz do przemiany samogłosek, zależnej od ciężkości
głosek i jiloczasu. Tu się objiwii delikatniejsze, idealniejsze poczucie mi-
łodźwięku, niż w upodobnieniu (assimilatio) i dissimilacyji; tu jest celem
pewni równowaga, symetryji żywiołów fonetycznych wyrazu. Następnie tu
pojawiająci się przemiana samogłosek jest albo jich wzmocnieniem, albo
osłabieniem według prawa kompensacyjnego (nach dem Kompensations-
Gesetz). To prawo ulegi w rozmajitych językach rozmajitym zastosowaniom,
tylko że prawideł nie możni zawsze ściśle oznaczać w szczegółach. Zisada
czyli dążność tej przemiany samogłosek jest albo czysto fonetyczną, tak dalece, jiż się przez nią jedynie zmienii sarnę równowigę zgłosek, albo jest
rozumową i usiłuje nadać znaczącej zgłosce głosowej także więcej prze-
wigi; dziiłi więc i symbolicznie, nie wykazując jednakże przez to pewnej
językowej formy."
Dalej w § 143 pod nipisem Wzmocnienie samogłoski powiadi:
„Tu nileżą przedewszystkim owe w sanskrycie często pojawiające się
stopniowanii samogłosek, które indyjscy gramatycy nazywają Guna (to jest
cnota, siła) i Yriddhi (wzrost czyli pomnożenie). To stopniowanie zileży
na dwugłoskowaniu, albo przedłużeniu krótkiej samogłoski pierwiistku;
Guna jest wsunięcie krótkiego «, Vriddhi długiego a (przed samogłoskę).
Przez Gunę powstaje z i, przed którym stiwi a krótkie, samogłoska e,
z u zaś samogłoska o (t. j. d+i tworzy e, d+u tworzy o); przez Vriddhi
zaś długie aĄ-i daje ai, d+u daje a«. Podobne temu pojawy zachodzą także
w greczyznie i niemczyznie."
| Title | Krytyczno-porównáwczá gramatyka je̦zyka polskiego |
| Creator | Malinowski, Franciszek Ksawery |
| Publisher | L. Rzepecki |
| Place of Publication | W Poznaniu |
| Date | 1869 |
| Language | pol |
| Type | Books/Pamphlets |
| Title | 00000219 |
| Type | Books/Pamphlets |
| Transcript | eozdziAł V. 183 1 orowniwczej, któri znowu w piśmiennictwie naszym również jest nowością z góry potępioną przez niektórych gramatyków naszych, np. pp. Morzyckiego, Deszkiewicza, jako wymysł czysto niemiecki. Aby ziomkowie, zwłiszcza nieobeznani z obecnym stanowiskiem umiejętności językowćj, nie chcieli uwiżać stopniowanii samogłosek, a następnie większej lub mniejszej ciężkości głosek, za moje tylko urojenii, przyticzim o tym przedmiocie zdanii najznakomitszych dzisiejszych badiczów językowych, któremi bez za- przeczenii są dzisiij Niemcy, których znakomite w tej dziedzinie price w niektórych szczegółach zawierać mogą wpriwdzie błędy i ustćrki, jednakże wolne są od wszelkich dziwictw. Prof. Franciszek Bopp, ojciec lingwistyki porówniwczej w swej gramatyce porówniwczej jafeckich, i j. tak nazwanych indoeuropejskich języków, wydanćj po riz drugi w Berlinie r. 1856, powiadi na str. 13, § 6: „Pod względem ciężkości trzech głównych samogłosek a, i, u, samogłoska a jest nijcięższą, i zaś najlżejszą, u trzym,i środek pomiędzy a i L Ze te różnice ciężkości samogłosek, słuchem ledwo uchwycić się dające, mnićj więcej jistnieją w językach, jest dzisiij faktem, którego diwnićj nie spostrzeżono, a którego odkrycie naprowadziło mnie do nowój, a jak mi się zdaje, bardzo prostej teoryji przemiany samogłosek, grającej tak wielką rolę w gramatyce giermańskich języków." Tę przemianę samogłosek, o której tu mówi Bopp, nazwał reformator niemieckiej gramatyki prof. Jakób Grimm Ablaut, jakby odgłosowaniem, to jest wywodem nowej samogłoski ze samogłoski pierwotnój. Prof. Heyse w swojim systemie umiejętności językowój, wydanym w Berlinie r. 1856 przez Dr. Steinthala na str. 315, § 142 pod nipisem Równowaga Głosek tak naucz i: „Przystępujemy teriz do przemiany samogłosek, zależnej od ciężkości głosek i jiloczasu. Tu się objiwii delikatniejsze, idealniejsze poczucie mi- łodźwięku, niż w upodobnieniu (assimilatio) i dissimilacyji; tu jest celem pewni równowaga, symetryji żywiołów fonetycznych wyrazu. Następnie tu pojawiająci się przemiana samogłosek jest albo jich wzmocnieniem, albo osłabieniem według prawa kompensacyjnego (nach dem Kompensations- Gesetz). To prawo ulegi w rozmajitych językach rozmajitym zastosowaniom, tylko że prawideł nie możni zawsze ściśle oznaczać w szczegółach. Zisada czyli dążność tej przemiany samogłosek jest albo czysto fonetyczną, tak dalece, jiż się przez nią jedynie zmienii sarnę równowigę zgłosek, albo jest rozumową i usiłuje nadać znaczącej zgłosce głosowej także więcej prze- wigi; dziiłi więc i symbolicznie, nie wykazując jednakże przez to pewnej językowej formy." Dalej w § 143 pod nipisem Wzmocnienie samogłoski powiadi: „Tu nileżą przedewszystkim owe w sanskrycie często pojawiające się stopniowanii samogłosek, które indyjscy gramatycy nazywają Guna (to jest cnota, siła) i Yriddhi (wzrost czyli pomnożenie). To stopniowanie zileży na dwugłoskowaniu, albo przedłużeniu krótkiej samogłoski pierwiistku; Guna jest wsunięcie krótkiego «, Vriddhi długiego a (przed samogłoskę). Przez Gunę powstaje z i, przed którym stiwi a krótkie, samogłoska e, z u zaś samogłoska o (t. j. d+i tworzy e, d+u tworzy o); przez Vriddhi zaś długie aĄ-i daje ai, d+u daje a«. Podobne temu pojawy zachodzą także w greczyznie i niemczyznie." |
