00000223 |
Previous | 223 of 881 | Next |
|
small (250x250 max)
medium (500x500 max)
Large
Extra Large
large ( > 500x500)
Full Resolution
All (PDF)
|
K0ZDZIAŁ V. Ig7
Przemianę samogłoski lżejszej na cięższą z jakiegokolwiekbądź powodu
nazywimy stopniowaniem postępowym (Lautsteigerung), przemianę zaś samogłoski cięższćj na lżejszą nazywimy stopniowaniem wstecznym (Laut-
schwachung).
Postawione* wyżej samogłoski czyste i jotowane rozkłidimy na tak
zwane szeregi, t. j. skale wzajemnego pokrewieństwa w stopniowaniu. Odpowiednio do trzech głównych samogłosek a, i, u, stojących na krańcach
skali samogłoskowej, będziemy też rozróżniali trzy szeregi stopniowanii:
szereg A, szereg I i szereg U, a mianowicie: szeregiem A nazwiemy ten
rząd samogłosek czystych i jotowanych, w które samogłoska a przemienić
się zdolną, już to postępowo, już to wstecznie się stopniując; szeregiem /nazwiemy ten zbiór samogłosek, który do samogłoski i w tym samym stoji
stosunku itd. Trzy te szeregi wyglądają jak niżćj:
je, jo, jó, o, ó, jo, A, d.
I, e, ś, a, a, o, 6, (oj, ój).
y, U, ov, dw.
§52.
O stopniowaniu samogłosek bezwsuwkowym i wsuwkowym.
W sanskrycie panuje głównie, a zdaje się wyłącznie, samo stopniowanie wsuwkowe, albowiem, jakeśmy widzieli w § 28a, samogłoska e jest etymologiczną dwugłoska, powstałą przez wsunięcie krótkiego a przed pićr-
wiistkowe i, t. j. każde sanskryckie e równi się wsuwnemu «+*'• Tak samo
sanskryckie o—aĄ-u, a zatym sanskryckie & nie tylko jest cięższe od samogłoski i, lecz tóż cięższe od krótkiego a. Tak samo sanskryckie 9 nie tylko
jest cięższe od samogłoski u, lecz także od krótkiego a. Lecz jinni jest
postać rzeczy w pokrewnych językach europejskich, w których, jak np.
w greczyznie i łacinie, samogłoski o) e krótkie są lżejsze od a krótkiego,
s którego częstokroć przez wsteczne stopniowanie powstają nie tylko lżejsze
samogłoski krótkie o, e, lecz nawet nijlżejsze *; np. sanskryckiemu Aoristowi
alipam odpowiadi grecki Aorist 2gi lhiiov (elipon) w łacińskich zaś perfe-
ktach cecini, cecidi od cano, cado, środkowe krótkie e, i powstały s krótkiego
a przez wsteczne stopniowanie, które zawsze jest bezwsuwkowe. Porówny-
wając zaś prawa wokalizmu języków greckiego, łacińskiego i litewskiego ze
sanskryckim wokalizmem, spostrzegimy, że język litewski, w którym według świadectwa nijwłiściwszego zniwcy prof. Schleichera, samogłoska o
jest zawsze długą, a przynajmniej nijcięższą, pozostił daleko wierniejszym
w zachowaniu pierwotnego krótkiego a sanskrytowi od greczyzny i łaciny,
jak nis o tym przekonywi porównanie już samych zakończeń wyrazów męzkich na as, np. sanskryckie siwas, litewskie ponas (pdn), greckie logos (mowa),
łacińskie dominus.
Starosłowiański język równie jak greczyzna przemienii przez wsteczne
stopniowanie pierwotne krótkie « na samogłoskę o (porównij sanskryckie
astan, litewskie astuni, greckie óxrw, łacińskie octo, litewskie avis ze starosłowiańskim osem, owca itd.), lecz starosłowiański język nie przemienii nigdy
pierwotnego a krótkiego przez stopniowanie wsteczne na czyste e, jak to
| Title | Krytyczno-porównáwczá gramatyka je̦zyka polskiego |
| Creator | Malinowski, Franciszek Ksawery |
| Publisher | L. Rzepecki |
| Place of Publication | W Poznaniu |
| Date | 1869 |
| Language | pol |
| Type | Books/Pamphlets |
| Title | 00000223 |
| Type | Books/Pamphlets |
| Transcript | K0ZDZIAŁ V. Ig7 Przemianę samogłoski lżejszej na cięższą z jakiegokolwiekbądź powodu nazywimy stopniowaniem postępowym (Lautsteigerung), przemianę zaś samogłoski cięższćj na lżejszą nazywimy stopniowaniem wstecznym (Laut- schwachung). Postawione* wyżej samogłoski czyste i jotowane rozkłidimy na tak zwane szeregi, t. j. skale wzajemnego pokrewieństwa w stopniowaniu. Odpowiednio do trzech głównych samogłosek a, i, u, stojących na krańcach skali samogłoskowej, będziemy też rozróżniali trzy szeregi stopniowanii: szereg A, szereg I i szereg U, a mianowicie: szeregiem A nazwiemy ten rząd samogłosek czystych i jotowanych, w które samogłoska a przemienić się zdolną, już to postępowo, już to wstecznie się stopniując; szeregiem /nazwiemy ten zbiór samogłosek, który do samogłoski i w tym samym stoji stosunku itd. Trzy te szeregi wyglądają jak niżćj: je, jo, jó, o, ó, jo, A, d. I, e, ś, a, a, o, 6, (oj, ój). y, U, ov, dw. §52. O stopniowaniu samogłosek bezwsuwkowym i wsuwkowym. W sanskrycie panuje głównie, a zdaje się wyłącznie, samo stopniowanie wsuwkowe, albowiem, jakeśmy widzieli w § 28a, samogłoska e jest etymologiczną dwugłoska, powstałą przez wsunięcie krótkiego a przed pićr- wiistkowe i, t. j. każde sanskryckie e równi się wsuwnemu «+*'• Tak samo sanskryckie o—aĄ-u, a zatym sanskryckie & nie tylko jest cięższe od samogłoski i, lecz tóż cięższe od krótkiego a. Tak samo sanskryckie 9 nie tylko jest cięższe od samogłoski u, lecz także od krótkiego a. Lecz jinni jest postać rzeczy w pokrewnych językach europejskich, w których, jak np. w greczyznie i łacinie, samogłoski o) e krótkie są lżejsze od a krótkiego, s którego częstokroć przez wsteczne stopniowanie powstają nie tylko lżejsze samogłoski krótkie o, e, lecz nawet nijlżejsze *; np. sanskryckiemu Aoristowi alipam odpowiadi grecki Aorist 2gi lhiiov (elipon) w łacińskich zaś perfe- ktach cecini, cecidi od cano, cado, środkowe krótkie e, i powstały s krótkiego a przez wsteczne stopniowanie, które zawsze jest bezwsuwkowe. Porówny- wając zaś prawa wokalizmu języków greckiego, łacińskiego i litewskiego ze sanskryckim wokalizmem, spostrzegimy, że język litewski, w którym według świadectwa nijwłiściwszego zniwcy prof. Schleichera, samogłoska o jest zawsze długą, a przynajmniej nijcięższą, pozostił daleko wierniejszym w zachowaniu pierwotnego krótkiego a sanskrytowi od greczyzny i łaciny, jak nis o tym przekonywi porównanie już samych zakończeń wyrazów męzkich na as, np. sanskryckie siwas, litewskie ponas (pdn), greckie logos (mowa), łacińskie dominus. Starosłowiański język równie jak greczyzna przemienii przez wsteczne stopniowanie pierwotne krótkie « na samogłoskę o (porównij sanskryckie astan, litewskie astuni, greckie óxrw, łacińskie octo, litewskie avis ze starosłowiańskim osem, owca itd.), lecz starosłowiański język nie przemienii nigdy pierwotnego a krótkiego przez stopniowanie wsteczne na czyste e, jak to |
