00000267 |
Previous | 267 of 881 | Next |
|
small (250x250 max)
medium (500x500 max)
Large
Extra Large
large ( > 500x500)
Full Resolution
All (PDF)
|
ROZDZIAŁ VI. 231
cym, w rybie jest ość, w zwierzętach ssących kość, więc tu k, jako zmieniające znaczenie wyrazu ość, jest zarazem nigłosem. Tymczasem Sshleicher
w swojej Porówniwczej Pierwoskładni na str. 99 uwiżi, że k w kość jest
głoską pierwiistkową, i porówniwszy łacińskie amo i sanskryckie kamajami
i czeskie opice ze sanskryckim kopi, greckie rficoc, nasze małpa, gęś i anser,
sądzi raczej, że-* odpidi w językach jafeckich w nisłowiu, a nigdy nie
stiwi jako nisuwka. A tak według tego priwdopodobniejszego wywodu
nasz wyriz ość mógł powstać przez zesuwkę per aphaeresim głoski k % wyrazu kość
Spółgłoska s w skóra jest zarazem nisuwką i nigłoską; tak kora jak
i skóra, którego pierwiistek jest kor, są to przyrodzone pokrycii jistót organicznych: kora drzew, skóra zwierząt. Podobnie skridZo, koiło, czeskie kridło.
Nisuwne & przez upodobnienie przemieniło się w s w wyrazie szęśće; tematem tego wyrazu jest eęsć; pomiędzy seę&će i eęść zachodzi takie powinnowa-
ctwo, jak pomiędzy dAZ i dold; w dold przemieniło się e w o, w skutek czego
# musiało stwardnąć, t. j. przemienić się w d; dold jest udziił loiu człowieka. Taki sim stosunek pojęć zachodzi w greczyznie pomiędzy pepoc
i peptCew, gotpa i pocpat (Parki). To samo zachodzi w wyrazach pochodnych w sanskrycie od pierwiistku bhad, % którego powstało nasze bóg —
bhagas znaczy bowiem 1) portio, 2) bona fortuna, felicitas, beatitudo. Te
spostrzeżenii s tych trzech języków dostatecznie stwierdzają priwdziwość
etymologiji wyrazu sześće od eęść. W polskim szepić odnośnie do starosłowiańskiego cepiti, scindere i w szśry odnośnie do czeskiego ciry nie jestże *
nisuwką? albo też w czeskim odpadło s? Nisuwką zdaje się być u w wyrazie vstyd odnośnie do starosłowiańskiego stud, pudor. Nasze kałuża znaczy
to samo co starosłowiańskie Zuza, więc zgłoska k zdaje się być nisuwką,
jeżeli nie pochodzi od naszego kdZ. Być może, że jakkolwiek w przytoczonych powyżej przykładach głoski d, k, s, ko nie są przyjimkami, jednakże
przyjimki do, ku, z, s mogły dać w rozwoju języka powód do dopićro rzeczonych nisuwek. Jakkolwiekbądź, etymolog bieżnym być winien, aby
czasem mylnie nie poczytił wszystkich spółgłosek d, k, s i zgłoski ka w nisłowiu za głoski pierwiistkowe. Nisuwką zdaje się być także zgłoska ga
w gawron od wrona, a może i go w goZąB, jeżeli nie jest tego samego pierwiistku, co łacińskie columba; to w towdr odnośnie do niemieckiego Waare,
W kąbZąk (obZąk, Zęk).
Powiedzieliśmy, że język polski uniki nisuwek samogłoskowych; w starosłowiańskim jednakże nasuwają się dwie nisuwki samogłoskowe ji i o; ji
jest nisuwką w jispolin (olbrim) za spolin, którego dopełniacz liczby mnogiej
jest spoZow (olbrimów) i jispyti (nadaremne) za spyti; podobnie też jisplesti (spleść),
jisplete (splótZ), jizyęzati (zyązać) za splesti (spleść), splet (splótZ), zyęzati (zyązać).
(Mikłosicz, Porówniwczi Głosownii, str. 27). Że taki nisuwka włiśnie
przed s i z prowadzi do gmatwaniny, jakoby początkowe jiz lub jis było
przyjimkiem >X znaczącym łacińskie e em, jest rzeczą widoczną.
O jest nisuwką w ośiło za siło, sidło, ovost!t, owoc, odnośnie do serbskiego
woće; oskwrod, nasze oskarda (porównij litewskie kardas, polskie kord).
Jeżeli zyew jest jednego pierwiistku z greckim typ> z łacińskim fera,
to z jest tu nisuwką. Czy w sieni, odnośnie do polskiego Cen (umbra), nie
jest s protheticum, albo t6ż w polskim śen, które nie znaczy umbra, lecz atrium, nie wypadło % jeżeli jest tego samego pierwiistku, nie
| Title | Krytyczno-porównáwczá gramatyka je̦zyka polskiego |
| Creator | Malinowski, Franciszek Ksawery |
| Publisher | L. Rzepecki |
| Place of Publication | W Poznaniu |
| Date | 1869 |
| Language | pol |
| Type | Books/Pamphlets |
| Title | 00000267 |
| Type | Books/Pamphlets |
| Transcript | ROZDZIAŁ VI. 231 cym, w rybie jest ość, w zwierzętach ssących kość, więc tu k, jako zmieniające znaczenie wyrazu ość, jest zarazem nigłosem. Tymczasem Sshleicher w swojej Porówniwczej Pierwoskładni na str. 99 uwiżi, że k w kość jest głoską pierwiistkową, i porówniwszy łacińskie amo i sanskryckie kamajami i czeskie opice ze sanskryckim kopi, greckie rficoc, nasze małpa, gęś i anser, sądzi raczej, że-* odpidi w językach jafeckich w nisłowiu, a nigdy nie stiwi jako nisuwka. A tak według tego priwdopodobniejszego wywodu nasz wyriz ość mógł powstać przez zesuwkę per aphaeresim głoski k % wyrazu kość Spółgłoska s w skóra jest zarazem nisuwką i nigłoską; tak kora jak i skóra, którego pierwiistek jest kor, są to przyrodzone pokrycii jistót organicznych: kora drzew, skóra zwierząt. Podobnie skridZo, koiło, czeskie kridło. Nisuwne & przez upodobnienie przemieniło się w s w wyrazie szęśće; tematem tego wyrazu jest eęsć; pomiędzy seę&će i eęść zachodzi takie powinnowa- ctwo, jak pomiędzy dAZ i dold; w dold przemieniło się e w o, w skutek czego # musiało stwardnąć, t. j. przemienić się w d; dold jest udziił loiu człowieka. Taki sim stosunek pojęć zachodzi w greczyznie pomiędzy pepoc i peptCew, gotpa i pocpat (Parki). To samo zachodzi w wyrazach pochodnych w sanskrycie od pierwiistku bhad, % którego powstało nasze bóg — bhagas znaczy bowiem 1) portio, 2) bona fortuna, felicitas, beatitudo. Te spostrzeżenii s tych trzech języków dostatecznie stwierdzają priwdziwość etymologiji wyrazu sześće od eęść. W polskim szepić odnośnie do starosłowiańskiego cepiti, scindere i w szśry odnośnie do czeskiego ciry nie jestże * nisuwką? albo też w czeskim odpadło s? Nisuwką zdaje się być u w wyrazie vstyd odnośnie do starosłowiańskiego stud, pudor. Nasze kałuża znaczy to samo co starosłowiańskie Zuza, więc zgłoska k zdaje się być nisuwką, jeżeli nie pochodzi od naszego kdZ. Być może, że jakkolwiek w przytoczonych powyżej przykładach głoski d, k, s, ko nie są przyjimkami, jednakże przyjimki do, ku, z, s mogły dać w rozwoju języka powód do dopićro rzeczonych nisuwek. Jakkolwiekbądź, etymolog bieżnym być winien, aby czasem mylnie nie poczytił wszystkich spółgłosek d, k, s i zgłoski ka w nisłowiu za głoski pierwiistkowe. Nisuwką zdaje się być także zgłoska ga w gawron od wrona, a może i go w goZąB, jeżeli nie jest tego samego pierwiistku, co łacińskie columba; to w towdr odnośnie do niemieckiego Waare, W kąbZąk (obZąk, Zęk). Powiedzieliśmy, że język polski uniki nisuwek samogłoskowych; w starosłowiańskim jednakże nasuwają się dwie nisuwki samogłoskowe ji i o; ji jest nisuwką w jispolin (olbrim) za spolin, którego dopełniacz liczby mnogiej jest spoZow (olbrimów) i jispyti (nadaremne) za spyti; podobnie też jisplesti (spleść), jisplete (splótZ), jizyęzati (zyązać) za splesti (spleść), splet (splótZ), zyęzati (zyązać). (Mikłosicz, Porówniwczi Głosownii, str. 27). Że taki nisuwka włiśnie przed s i z prowadzi do gmatwaniny, jakoby początkowe jiz lub jis było przyjimkiem >X znaczącym łacińskie e em, jest rzeczą widoczną. O jest nisuwką w ośiło za siło, sidło, ovost!t, owoc, odnośnie do serbskiego woće; oskwrod, nasze oskarda (porównij litewskie kardas, polskie kord). Jeżeli zyew jest jednego pierwiistku z greckim typ> z łacińskim fera, to z jest tu nisuwką. Czy w sieni, odnośnie do polskiego Cen (umbra), nie jest s protheticum, albo t6ż w polskim śen, które nie znaczy umbra, lecz atrium, nie wypadło % jeżeli jest tego samego pierwiistku, nie |
