00000272 |
Previous | 272 of 881 | Next |
|
small (250x250 max)
medium (500x500 max)
Large
Extra Large
large ( > 500x500)
Full Resolution
All (PDF)
|
236 GLOSO WNlA.
perkato, którego pierwiistek zr tkwi w wte (patróć). Lud nasz po większej
części mówi bez wsuwki ierćadZo, czeskie zrcadlo; varstva za varsta, \ może
b w kobza za koza jest wsuwką.
Przez wsuwkę zgłoski W mi pochodzić według Czelakowskiego <fe-
ipĄzić pd ćęzić.
Wsuwka i Znajduje Się W rękojeść za rękojeść, a tO za rękojęć.
B. Wsuwki samogłoskowe.
Samogłoska e i zgłoska je jest w naszym języku często wsuwką i to:
a) W mianowniku rzeczowników męzkich, których temit kończy się na
dwie spółgłoski, np. dostatek, kubek, parobek, Zeb, bez, koćeZ, ośeZ, oreZ\ den,
pes, lew itd* za kotjeł, osjeł, orjeł, dje^ itd. Gdyby to e lub je było spójka,
jaką jest w prijdcel, stworićel, prijaćela, stworićela, nie ginęłoby w dilszych
skłonnikach jak to ginie W dostatku, kubka, parobka, Zba, bzu, koiła, osła,
dna, psa, lwa itd. Błędem to jest naszej gramatyki, podiwać formy
z wsuwką jako temita skłanianii; umiejętni bowiem gramatyka powinna wyrzucać s temitu wszystko, co do niego nie nileży; temitami
więc skłanianii dopiero rzeczonych wyrazów nie są mianowniki, lecz
po prostu dostatk, kubk, parobk, łb, bz, koił, osł, orZ itd., bo kiedy po
tych tematach następuje samogłoska, ustaje natychmiast fonetyczni
potrzeba wsuwki.
Starzy Słowianie zamiist takich wsuwek; pisali po twardychjW1,
po- zmiękczonych jer; pierwsze wymiwiali jak o, drugie jak je, np. do-
stauh, Zebe, osds, dtnź, psse, hwe itd.; ,dając taką pisownią do poznania, że tu wpriwdzie trzeba wymiwiać jor po twardych sgółgłoskach
jak o, jer po zmiękczonych jak je, lecz ani o, ani je nie nileży do
temitu.
b) W dopełniaczach żeńskich i nijakich rzeczowników wsuwi się często
e lub je przed ostatnią spółgłoską temitu, np. panna, payen, sosna, sosen,
yiśnd, yiśen, babka babek, matka, matek, zdpka, zdpek, pZótno, pZóćen, cło, ceł,
radło, rodeł itd. W tych wyrazach jest temit niczym nie skażony
w mianowniku panu, sosn itd. przed końcówkami rodzajowemi a, o.
c) W przymiotnikach w rodzaju męzkim w mianowniku liczby pojedynczej na n: peyen, poyinen, mocen, goden itd. pewno, pewno, godna, mocna, godna, mocno, a od pevny, pewna, peone.
Wsuwi się także e po przyjimkach z, v, prez, nad, pod, np, zdejmę za
zdejimę, a to za zjimę, vejdę za vejidę, wemne, prezemne, zemne, zemną, nade-
mną, podemną, bezecny itd.; jednakże to e po przyjimkach nileży do
spójki, chociiżby pozornie liczyć je możni do wsuwki dli tego, że
łączym w pisaniu te przyjimki z zajimkiem 1 osoby liczby pojedynczej. Samogłoska e przed słowem posiłkowym n%, sK ś?ny, śće za starosłowiańskie jeśm, jeśi, jeśmy, jeśće, nie jest wsuwką, ale spójka, która,
jako łącząci dwa osobne wyrazy w iednę graficzną całostkę,, może
stić po k i g, kiedy wszelkie jinne spójki e przemieniają te spółgłoski
na k, g, np. jakem soBe posłał, takem śę wyspał, lecz jakem zboże zaśdł, ią-
kem sprątdł; rógem strącił, lecz rogem ubodłem, gdzie zarazem widzim, Że
ta spójka e nie przemienii poprzedzającej samogłoski pochylonej ó na
prostą. To samo się rozumie o d pochylonym i ą, np. ddłem, dałeś,
ząZem, żąłeś, lecz dali, żęli itd.
| Title | Krytyczno-porównáwczá gramatyka je̦zyka polskiego |
| Creator | Malinowski, Franciszek Ksawery |
| Publisher | L. Rzepecki |
| Place of Publication | W Poznaniu |
| Date | 1869 |
| Language | pol |
| Type | Books/Pamphlets |
| Title | 00000272 |
| Type | Books/Pamphlets |
| Transcript |
236 GLOSO WNlA.
perkato, którego pierwiistek zr tkwi w wte (patróć). Lud nasz po większej
części mówi bez wsuwki ierćadZo, czeskie zrcadlo; varstva za varsta, \ może
b w kobza za koza jest wsuwką.
Przez wsuwkę zgłoski W mi pochodzić według Czelakowskiego |
