00000273 |
Previous | 273 of 881 | Next |
|
small (250x250 max)
medium (500x500 max)
Large
Extra Large
large ( > 500x500)
Full Resolution
All (PDF)
|
ROZDZIAŁ VI. 23.7
d) Dalój wtrącimy w przyjimek vz wsuwkę e, np. w vezmę, ve^mes itd.
pisze on się w starosłowiańskim veza (voz), w serbskim uz % zisuwką
zaś uza. Wreszcie każdi samogłoska w środosłowiu, nie będąci ani
pierwiistkową, ani spójka, jest wsuwną, np. y w posyłdm, i w wspomi-
ndm od poślę, pom^ę itd. W stopniowaniu samogłosek i, u, w skutek
którego powstają dwójki oj, dj, ov, dv, w stopniowaniu spółgłosek
r9 A l, w skutek którego powstają dwójki er, or, ar, dr, ot, el, zachodzi
w samej rzeczy wsuwka, i samogłoski przy tych spółgłoskach, jako też
Samogłoski przed n% i n) np. opona, zapinam od pnę, dymdm od dmę, są WSUWne, tak jako i samogłoski ó, d w poję, pierwsze d w pdjdm ód piję,
tak Samo o w słowo, d w sława od stu, je w Beres, o w Borę, wybór, e w vy-
Berdm, których pierwiistek jest br, e w mełty jM. Stąd przestroga dla
etymologa, ażeby w podobnych razach nie zestiwiśrł głosek wsuwnych
i spójek z głoskami piórwiistkowemi jinnych języków.
Uwaga 1. S całego wykładu o wsuwnych samogłoskach możni już wyciągr^ć
ten ^pewnik, że nie wszystkie samogłoski wchodzące w skłid pierwiistku są jisto-
tnie pierwiistkowemi. Pierwiastkowi samogłoska może się przemienić przez stopniowanie, ale nigdy s pierwiastku ginąć nie może, a skoro zginie, wtedy to, co
pozostanie po wyrzutni, stanowi już jinną formę pićrWiistku, np. tBnę, deli, tBu,
kduB, sBnę a suBy, gdy tymczasem spółgłoski jistotnie pierwiistkowe, choć giną
niekiedy w języku, np. jak d w serce, jóm, których pierwiastki są serd, jad, nie
nadają temu co pozostanie znaczenii pierwiistku, t. j. nie je, ser, są pierwiistkami
wyrazów jóm, serce, lecz zawsze jad, serd. Wyjątek od tego stanowią piórwiistki na
v, up. dv, sanskryckie dziw; po odrzutni v dają pierwiastek tego samego znaczenii,
jako to: zi, dć, ziće itd. Jeżeli samogłoska s pośród pierwiistku wypidi, a pomimo tego zniknięcii pierwiistek nic z jistoty swego pojęcii ńie trstci, t. j. W pozostałych zgłoskach pozostaje to samo pojęcie, jakie było przed utratą samogłoski,
wtedy takowej samogłoski, aczkolwiek ona wchodzi w skłid -pietwiistku, za pierwiistkową uważać nie możni, czyli jednym słowćm, w normalnym rozwoju organizmu
naszego języka samogłoska pierwiistkowi nigdy się nie wyrzuci, spółgłoska zaś
piórwiistkowi wyrzuci się niekiedy, jakkolwiek i takową wyrzutnią uważać nileży
za inomaliją.
Uwdga 2. W poprzedzającej uwadze usiłowaliśmy wykazać stosunek wsuwek
spółgłoskowych i samogłoskowych do pierwiastku, tutaj zwracimy uwigę -na stosunek wsuwek spółgłoskowych i samogłoskowych do tematu.
Wszystkie wsuwki spółgłoskowe, lub kończące się na spółgłoski, aczkolwiek
nie nileżą do składu piórwiistku, nileżą jednakże do składa temitu. Tó samo się
rozumió o wsuwkach o, d, powstałych w skutek stopniowania, i wsuwkach y i e pomiędzy dwie pierwiistkowe spółgłoski słownego pierwiistku dli urobieńii z hiego
teinatu częstotliwego na a, który koniecznie powinien być dwuzgłoskowym. I tak
pierwsze d w zdrada, t w ostry, ej w tutejsi, diśejsi, jej w pęk^ejsi, y w posyłdm,
i w1 wspoipindm, e w umerdm, o w bój, tor, siół, poję, słowo, a- w 'tarł, a w upajam,
sława, chociiż nie nileżą do składu pierwiistków, rad, os, tut, ćiś, -pękh, -M, mn,
mr, Bi, tr, sit, pi, stu, to jednakże należą do składu temitów zdrad, ostr, iutejs,
diśejs, pęknejs, posyła, mpomina, umera, bój, tór, stół, tar, pój, słów, 1tpdja, sław.
Przeciwnie-wsuwki e, je pomiędzy spółgłoskami pićrwiistkowemi lub pomiędzy rdwie-
ma spółgłoskami końcoweuii pierwiastku lub tematu jimionowego nie nileżą wcale
do składu tematu; i tak mianowniki liczby pojedynczej Zeb, bez, lev, kubek, lUopec,
'oreZ, i dopełniacze matek, sosen, yoseZ, płóćen itd. z wsuwką e lub je nie są bynajmniej tematami skłanianii, lecz temita tych jhnion Są: tb, bz, lv, kubk, Btopc,
orl, mdtk, sosn, fosł, pZótn. Od wsuwek e, je, ńie nitóżąćych do składu ifemitu;, odróżnić nileży spójki e, je, które jako takie należą do składu temitu, a nistępnie
nie mogą ulegać W skłanianiu żidnój wyrzutni, np. obywatel, obyvatela, yerićel, .yeri-
ćela itd.
| Title | Krytyczno-porównáwczá gramatyka je̦zyka polskiego |
| Creator | Malinowski, Franciszek Ksawery |
| Publisher | L. Rzepecki |
| Place of Publication | W Poznaniu |
| Date | 1869 |
| Language | pol |
| Type | Books/Pamphlets |
| Title | 00000273 |
| Type | Books/Pamphlets |
| Transcript | ROZDZIAŁ VI. 23.7 d) Dalój wtrącimy w przyjimek vz wsuwkę e, np. w vezmę, ve^mes itd. pisze on się w starosłowiańskim veza (voz), w serbskim uz % zisuwką zaś uza. Wreszcie każdi samogłoska w środosłowiu, nie będąci ani pierwiistkową, ani spójka, jest wsuwną, np. y w posyłdm, i w wspomi- ndm od poślę, pom^ę itd. W stopniowaniu samogłosek i, u, w skutek którego powstają dwójki oj, dj, ov, dv, w stopniowaniu spółgłosek r9 A l, w skutek którego powstają dwójki er, or, ar, dr, ot, el, zachodzi w samej rzeczy wsuwka, i samogłoski przy tych spółgłoskach, jako też Samogłoski przed n% i n) np. opona, zapinam od pnę, dymdm od dmę, są WSUWne, tak jako i samogłoski ó, d w poję, pierwsze d w pdjdm ód piję, tak Samo o w słowo, d w sława od stu, je w Beres, o w Borę, wybór, e w vy- Berdm, których pierwiistek jest br, e w mełty jM. Stąd przestroga dla etymologa, ażeby w podobnych razach nie zestiwiśrł głosek wsuwnych i spójek z głoskami piórwiistkowemi jinnych języków. Uwaga 1. S całego wykładu o wsuwnych samogłoskach możni już wyciągr^ć ten ^pewnik, że nie wszystkie samogłoski wchodzące w skłid pierwiistku są jisto- tnie pierwiistkowemi. Pierwiastkowi samogłoska może się przemienić przez stopniowanie, ale nigdy s pierwiastku ginąć nie może, a skoro zginie, wtedy to, co pozostanie po wyrzutni, stanowi już jinną formę pićrWiistku, np. tBnę, deli, tBu, kduB, sBnę a suBy, gdy tymczasem spółgłoski jistotnie pierwiistkowe, choć giną niekiedy w języku, np. jak d w serce, jóm, których pierwiastki są serd, jad, nie nadają temu co pozostanie znaczenii pierwiistku, t. j. nie je, ser, są pierwiistkami wyrazów jóm, serce, lecz zawsze jad, serd. Wyjątek od tego stanowią piórwiistki na v, up. dv, sanskryckie dziw; po odrzutni v dają pierwiastek tego samego znaczenii, jako to: zi, dć, ziće itd. Jeżeli samogłoska s pośród pierwiistku wypidi, a pomimo tego zniknięcii pierwiistek nic z jistoty swego pojęcii ńie trstci, t. j. W pozostałych zgłoskach pozostaje to samo pojęcie, jakie było przed utratą samogłoski, wtedy takowej samogłoski, aczkolwiek ona wchodzi w skłid -pietwiistku, za pierwiistkową uważać nie możni, czyli jednym słowćm, w normalnym rozwoju organizmu naszego języka samogłoska pierwiistkowi nigdy się nie wyrzuci, spółgłoska zaś piórwiistkowi wyrzuci się niekiedy, jakkolwiek i takową wyrzutnią uważać nileży za inomaliją. Uwdga 2. W poprzedzającej uwadze usiłowaliśmy wykazać stosunek wsuwek spółgłoskowych i samogłoskowych do pierwiastku, tutaj zwracimy uwigę -na stosunek wsuwek spółgłoskowych i samogłoskowych do tematu. Wszystkie wsuwki spółgłoskowe, lub kończące się na spółgłoski, aczkolwiek nie nileżą do składu piórwiistku, nileżą jednakże do składa temitu. Tó samo się rozumió o wsuwkach o, d, powstałych w skutek stopniowania, i wsuwkach y i e pomiędzy dwie pierwiistkowe spółgłoski słownego pierwiistku dli urobieńii z hiego teinatu częstotliwego na a, który koniecznie powinien być dwuzgłoskowym. I tak pierwsze d w zdrada, t w ostry, ej w tutejsi, diśejsi, jej w pęk^ejsi, y w posyłdm, i w1 wspoipindm, e w umerdm, o w bój, tor, siół, poję, słowo, a- w 'tarł, a w upajam, sława, chociiż nie nileżą do składu pierwiistków, rad, os, tut, ćiś, -pękh, -M, mn, mr, Bi, tr, sit, pi, stu, to jednakże należą do składu temitów zdrad, ostr, iutejs, diśejs, pęknejs, posyła, mpomina, umera, bój, tór, stół, tar, pój, słów, 1tpdja, sław. Przeciwnie-wsuwki e, je pomiędzy spółgłoskami pićrwiistkowemi lub pomiędzy rdwie- ma spółgłoskami końcoweuii pierwiastku lub tematu jimionowego nie nileżą wcale do składu tematu; i tak mianowniki liczby pojedynczej Zeb, bez, lev, kubek, lUopec, 'oreZ, i dopełniacze matek, sosen, yoseZ, płóćen itd. z wsuwką e lub je nie są bynajmniej tematami skłanianii, lecz temita tych jhnion Są: tb, bz, lv, kubk, Btopc, orl, mdtk, sosn, fosł, pZótn. Od wsuwek e, je, ńie nitóżąćych do składu ifemitu;, odróżnić nileży spójki e, je, które jako takie należą do składu temitu, a nistępnie nie mogą ulegać W skłanianiu żidnój wyrzutni, np. obywatel, obyvatela, yerićel, .yeri- ćela itd. |
