00000316 |
Previous | 316 of 881 | Next |
|
small (250x250 max)
medium (500x500 max)
Large
Extra Large
large ( > 500x500)
Full Resolution
All (PDF)
|
Loading content ...
28 2 PlfiRWOSKŁADNll.
jednego temitu, tak pierwotnego, jak i pochodnego kończącego się na samogłoskę, czyli: w skłinianiu polskich i starosłowiańskich rzeczowników każdy temit kończyć się koniecznie musi na jakąkolwiek
spółgłoskę, a nigdy na samogłoskę, nie jak np. w łacinie w 4 i 5 de-
klinacyji (porównij sensus, dies, których temita są sensu, die). Znijdujemy wpriwdzie w nijstarszych pomnikach starosłowiańskiego języka formy mianowników
liczby pojedyńczćj tak męzkie kamy, kremy, jak żeńskie kry, cerky, lecz jeżeli
w dalszych skłonnikach wypadnie dodiwać do tych mianowników końcówki
skłonnikowe, końcowe y przemienii się w męzkich w % w żeńskich
w zmiękczone y, s których to y powstało. I tak kamy mi w dopełniaczu
kamenę, po polsku kamejp, od temitu kamen; tak samo krerpene, po polsku
kremena; kry mi w dopełniaczu krye, jak w polskim u Zygmuntowskich pi-
sirzy, u nis kryi, mianownik krey, gdzie e przed y jest wsuwką, a w zmiękczonym y tkwi pogłos j; pierwiistek zaś kry za kru (porównij łacińskie
cruor, znńjduje się w słowie kryje za kruje). Tak samo się rzecz mi z cerky
za cerkoy, po polsku cerkey, cerkye, teriz cerkyi; takowe skłinianie dowodzi
nim tylko, że temitem skłinianii starosłowiańskiego nie może być ani samogłoska u, ani i, ani zgoła żidni jinni samogłoska, tylko spółgłoska,
a mianowniki kamy, kremy, kry, cerky nie oznaczają bynajmniej pierwotnej
formy temitu.
Uwdga 1. Nim zakończym ten §, musim jeszcze zwrócić na to uwigę, że
w greczyznie i łacinie końcówki rodzaju żeńskiego a i nijakiego on, um łąc/ą się
s pierwiistkiem za pośrednictwem samogłoski i, jako to: sapientia,prudentia,
witium, stadium, pomarium i greckie ootpia, ahta, cbpokoyioy, Tpmoaiov. Ta samogłoska i w greczyznie i łacinie jest pogłosem powstałym z wokalizacyji spółgłoski
j, któri w sanskrycie jak i w starosłowiańskim języku przydaje się do temitu już
bezpośrednio, np. pitrjas, pitrja, pitrjam, po łacinie patrius, patria, patrium, (sanskryckiemu widia odpowiada nasze yeda za yedja i łacińskie inwidia itd.), już za
pomocąspójkH, np. sanskryckie bhratrljo (bratunek),parr,aiijas,praratzjd,parwatijam
(górny, górna, górne) od parvatas (góra) itd. W starosłowiańskim końcówki a, o
łączą się s pierwotnikami za pośrednictwem samogłoski i, miękczącój poprzedzającą
spółgłoskę, jako to: ładija, yefijo, poznanije itd. ; to j służy za ostatnią spółgłoskę
temitową, np. ładija, poznanije, Bifije, dopełniacz ładiji, poznarpja, Bitija itd. W polskim języku spójka i i końcówka o, e, powstałe z o dli poprzedzającego j, kontrahują się w d pochylone i e, które w fonetycznym względzie nie różni się w swojim brzmieniu od pojedynczego e, jako to: za starosłowiańskie ładija, poznanija,
Bitija, poznanije, Bitije, mamy skontrahowane formy: łodd (z odsuwka łód), poznand,
Bićd, poznaje, Biće. Te dwa rzeczowniki są słowne, t. j. urobione s temitów słownych Bi w Bije, pozna w poznaje; lecz oprócz rzeczowników słownych rodzaju nijakiego uribiąją się jeszcze i od temitów jimionowych za pomocą i i końcówki je
rzeczowniki nijakie zbiorowe bez nigłosu, jinne zaś z nigłosem. Do pierwszych
nileżą starosłowiańskie cyeiije, yeśelije, gelije, dopełniacze cyetija, yeśelija, ^elija,
to samo po polsku kyeće, wesele, %ele, dopełniacze kyećd, weseld, $eld. Do tych nileżą jeszcze zbiorowe, jako to: dąbroye. dreye, karpe^e, kędere, pa%dere, kłośe, liśće,
mróye, pneye, rosde, śmeće, snope, strąze, śćórne, szópe, vęgle, włóśe, buzę, których dopełniacze liczby pojedynczej i mianowniki liczby mno^ićj kończyć się muszą na d
pochylone, jako^powstałe s kontrakcyji zakończenii ija.
Z nigłosem zaś urabiają się starosłowiańskie zdrayije za sdrayije, którego
pierwiistek jest dru, w litewskim druias (silny, krepki), . z nigłosem s; zbozije, po-
leśije, pomorije, dopełniacze zdroyija, zbozija, poleśija, pomorija, po polsku zdroye,
zboże, Poleśe, Pomore, dopełniacze zdroyd, zboża, Poleśd, Pomord, i jinne oznaczające części kraju, położone w pobliżu miejsca oznaczonego pierwotnikiem, jako to:
Zdleśe, oznaczi krajinę położoną za lasem, Pomore, Pomord, oznaczi krajinę położoną wzdłuż brzegów morzi itd. Do tych nileżą poddase, predipetće, pribreze,,
Object Description
| Title | Krytyczno-porównáwczá gramatyka je̦zyka polskiego |
| Creator | Malinowski, Franciszek Ksawery |
| Publisher | L. Rzepecki |
| Place of Publication | W Poznaniu |
| Date | 1869 |
| Language | pol |
| Type | Books/Pamphlets |
Description
| Title | 00000316 |
| Type | Books/Pamphlets |
| Transcript | 28 2 PlfiRWOSKŁADNll. jednego temitu, tak pierwotnego, jak i pochodnego kończącego się na samogłoskę, czyli: w skłinianiu polskich i starosłowiańskich rzeczowników każdy temit kończyć się koniecznie musi na jakąkolwiek spółgłoskę, a nigdy na samogłoskę, nie jak np. w łacinie w 4 i 5 de- klinacyji (porównij sensus, dies, których temita są sensu, die). Znijdujemy wpriwdzie w nijstarszych pomnikach starosłowiańskiego języka formy mianowników liczby pojedyńczćj tak męzkie kamy, kremy, jak żeńskie kry, cerky, lecz jeżeli w dalszych skłonnikach wypadnie dodiwać do tych mianowników końcówki skłonnikowe, końcowe y przemienii się w męzkich w % w żeńskich w zmiękczone y, s których to y powstało. I tak kamy mi w dopełniaczu kamenę, po polsku kamejp, od temitu kamen; tak samo krerpene, po polsku kremena; kry mi w dopełniaczu krye, jak w polskim u Zygmuntowskich pi- sirzy, u nis kryi, mianownik krey, gdzie e przed y jest wsuwką, a w zmiękczonym y tkwi pogłos j; pierwiistek zaś kry za kru (porównij łacińskie cruor, znńjduje się w słowie kryje za kruje). Tak samo się rzecz mi z cerky za cerkoy, po polsku cerkey, cerkye, teriz cerkyi; takowe skłinianie dowodzi nim tylko, że temitem skłinianii starosłowiańskiego nie może być ani samogłoska u, ani i, ani zgoła żidni jinni samogłoska, tylko spółgłoska, a mianowniki kamy, kremy, kry, cerky nie oznaczają bynajmniej pierwotnej formy temitu. Uwdga 1. Nim zakończym ten §, musim jeszcze zwrócić na to uwigę, że w greczyznie i łacinie końcówki rodzaju żeńskiego a i nijakiego on, um łąc/ą się s pierwiistkiem za pośrednictwem samogłoski i, jako to: sapientia,prudentia, witium, stadium, pomarium i greckie ootpia, ahta, cbpokoyioy, Tpmoaiov. Ta samogłoska i w greczyznie i łacinie jest pogłosem powstałym z wokalizacyji spółgłoski j, któri w sanskrycie jak i w starosłowiańskim języku przydaje się do temitu już bezpośrednio, np. pitrjas, pitrja, pitrjam, po łacinie patrius, patria, patrium, (sanskryckiemu widia odpowiada nasze yeda za yedja i łacińskie inwidia itd.), już za pomocąspójkH, np. sanskryckie bhratrljo (bratunek),parr,aiijas,praratzjd,parwatijam (górny, górna, górne) od parvatas (góra) itd. W starosłowiańskim końcówki a, o łączą się s pierwotnikami za pośrednictwem samogłoski i, miękczącój poprzedzającą spółgłoskę, jako to: ładija, yefijo, poznanije itd. ; to j służy za ostatnią spółgłoskę temitową, np. ładija, poznanije, Bifije, dopełniacz ładiji, poznarpja, Bitija itd. W polskim języku spójka i i końcówka o, e, powstałe z o dli poprzedzającego j, kontrahują się w d pochylone i e, które w fonetycznym względzie nie różni się w swojim brzmieniu od pojedynczego e, jako to: za starosłowiańskie ładija, poznanija, Bitija, poznanije, Bitije, mamy skontrahowane formy: łodd (z odsuwka łód), poznand, Bićd, poznaje, Biće. Te dwa rzeczowniki są słowne, t. j. urobione s temitów słownych Bi w Bije, pozna w poznaje; lecz oprócz rzeczowników słownych rodzaju nijakiego uribiąją się jeszcze i od temitów jimionowych za pomocą i i końcówki je rzeczowniki nijakie zbiorowe bez nigłosu, jinne zaś z nigłosem. Do pierwszych nileżą starosłowiańskie cyeiije, yeśelije, gelije, dopełniacze cyetija, yeśelija, ^elija, to samo po polsku kyeće, wesele, %ele, dopełniacze kyećd, weseld, $eld. Do tych nileżą jeszcze zbiorowe, jako to: dąbroye. dreye, karpe^e, kędere, pa%dere, kłośe, liśće, mróye, pneye, rosde, śmeće, snope, strąze, śćórne, szópe, vęgle, włóśe, buzę, których dopełniacze liczby pojedynczej i mianowniki liczby mno^ićj kończyć się muszą na d pochylone, jako^powstałe s kontrakcyji zakończenii ija. Z nigłosem zaś urabiają się starosłowiańskie zdrayije za sdrayije, którego pierwiistek jest dru, w litewskim druias (silny, krepki), . z nigłosem s; zbozije, po- leśije, pomorije, dopełniacze zdroyija, zbozija, poleśija, pomorija, po polsku zdroye, zboże, Poleśe, Pomore, dopełniacze zdroyd, zboża, Poleśd, Pomord, i jinne oznaczające części kraju, położone w pobliżu miejsca oznaczonego pierwotnikiem, jako to: Zdleśe, oznaczi krajinę położoną za lasem, Pomore, Pomord, oznaczi krajinę położoną wzdłuż brzegów morzi itd. Do tych nileżą poddase, predipetće, pribreze,, |
