00000322 |
Previous | 322 of 881 | Next |
|
small (250x250 max)
medium (500x500 max)
Large
Extra Large
large ( > 500x500)
Full Resolution
All (PDF)
|
2gg PDŚRWOSKŁADMA,
dodij: obzartuB od grę, łancuB nie znanego mi pierwiistku, pecuB oi pec, mel-
cuB; w wyrazach zaś BuB, obuB, zuB, duB itd. końcowe h jest pierwiastkowym,
t. j. nileżąoym do składu pierwiistku. Więc6j jak h i stosunkowo daleko
więcej niżeli jinne spółgłoski, służy spółgłoska k za pogłos, tak do uri-
bLimi pierwiistków drugorzędnych, jako to: od tyje za tuje tuk, jako też
temitów pochodnych, gdzie uwiżyć nileży, że pogłos 71^ przemienii się
przed pogłosem k w my,, jak to widzim w zdrobniałych kamyk, kremyk, promyk, urobionych S karpe^, kremerji, promey,
S temitami zaś kończącemi się na spółgłoskę łączy się pogłos k
już bezpośrednio, już za pomocą samogłoski u zestopniowanćj w dwójkę
ov, już za pośrednictwem spójki i, któri miękczy poprzedzającą twardą spółgłoskę, np. rąbk, w mianowniku męzkim ze wsuwką e, jako to: rąbek; tak
samo parobek, Sobek, i w zdrobniałych: Błopek, rowek; wyjątkowo tepek za łebek od łeb; wyrostek, wyrodek, pasek, wózek, w których e jest tylko wsuwką nie
nileżącą wcale do temitu; lecz w orełek, osełek, koćetek pierwsze je wsu-
wkowe przed ł przechodzi w spójkę; dalój votek, domek, ogonek itd. Lecz jeżeli temit kończy się .na gardłowe k, g, B, wtedy zdrobniałe przed przybraniem pogłosu k miękczą się w z, s, z, jako to: od róg rożek, od kozuB ko-
susek, od mak mazek, od rak rożek, robak robdzek, wyjątkowo zamiist ptdzek od ptdk
mówim od starosłow. ptaB ptdsek; lecz hak uribii hdzik ze spójka i, ręka rązka,
suka suzko, nogo nóżka, strugo strużko, muBa muska, oko ozko, uBo usko. Jeżeli zaś
pierwotnik mi już spółgłoskę zmiękczoną, jako to: toze za łogje od pierwiistku drugorzędnego tog w połóg, nałóg itd., wtedy zmiękczoni spółgłoska
zostaje zmiękczoną przed k, jako to: łóżko, dmsa duska, obręz obrazka, pole
pólko; c przemienii się w takim razie w z, jako to: słonce słonezko, meśąc
meśąsek, tyśąc tyśązek; d zaś w z, peyąd penązek, kśąd kśązek, mośąd mośązek,
jednakże w nocka od noc pozostaje c bez przemiany w z, gdyż temit, s któ^
rego się urobiło noc, nie jest nok, ale nokt (porównij łacińskie nom, noctis,
litewskie naktis, sanskryckie naktam, niemieckie Nocht itd.); baim banka, oś
oska itd., lecz wszystkie jinne spółgłoski twarde prócz gardłowych pozostają przed pogłosem k bez zmiękczenii, jako to: baba babko, łapa łapka,
tara ławka, cudzoziemskie sofa sdfka, łata łatka, woda wódka, koza kózka, kosa
k 'ska, mama mamka, wrona wronka, korona koronka, koto kółko< kura kurka, wół
wołek, strata strałka, skata skałka itd. Uwiżyć nileży, że pogłos k tak w rodzaju męzkim, jak i żeńskim (ka) i nijakim (ko) oznacza wtedy rzeczowniki
zdrobniałe, jeżeli jich piórwotniki pełnią służbę rzeczowników; i tak mają
zdrobniałe lub pieszczotliwe znaczenie: Błopek, ogródek, wołek, byzek. Tak samo
konik-, pecik. materdcik, kamyk, promyk, placik, strózik itd. bobka, córko, ławka, łapka, zabawka, potrawka, wronka, gąska, gałązka, mlśzlo, ozko, yezko, śanko, pólko,
słonezho, jdjKo, błotko, złotko itd., albowiem jich piórwotniki z wyjątkiem od-
cienii zdrobniałości lub pieszczotliwości oznaczają te same pojęcii, jakoto:
Błop, ogród, wół, byk, kon, pec, materac, plac, kamem prome^, stróż, baba, córa, ława,
łapa, zabawa, potrawo, wrona, gęś, gatą$, mlśko, oko, yeko, . sano, pole, sło?ice, joje,
błoto, złoto itd. Lecz jeżeli pierwotnik nie czyni posługi rzeczownika, w którym to razie jest zwykle opatrzon nigłosem, lub mi jinne znaczenie, niż
rzeczownik pochodny urobiony s pogłosem k, wtedy pogłos ten nie oznaczi zdrobniałości, jako to: matka, kłódka, wódka, gdyż mać, kłoda, woda, używają się w jinnym znaczeniu. Do pierwszego zaś rzędu rzeczowników pochodnych nie zdrobniałych nileżą: parobek, nagrobek, pridomek, odludek, półgłówek, podbródek, nadgłówek, wyrodek, gdyż nie używimy wyrazów tych bez
| Title | Krytyczno-porównáwczá gramatyka je̦zyka polskiego |
| Creator | Malinowski, Franciszek Ksawery |
| Publisher | L. Rzepecki |
| Place of Publication | W Poznaniu |
| Date | 1869 |
| Language | pol |
| Type | Books/Pamphlets |
| Title | 00000322 |
| Type | Books/Pamphlets |
| Transcript | 2gg PDŚRWOSKŁADMA, dodij: obzartuB od grę, łancuB nie znanego mi pierwiistku, pecuB oi pec, mel- cuB; w wyrazach zaś BuB, obuB, zuB, duB itd. końcowe h jest pierwiastkowym, t. j. nileżąoym do składu pierwiistku. Więc6j jak h i stosunkowo daleko więcej niżeli jinne spółgłoski, służy spółgłoska k za pogłos, tak do uri- bLimi pierwiistków drugorzędnych, jako to: od tyje za tuje tuk, jako też temitów pochodnych, gdzie uwiżyć nileży, że pogłos 71^ przemienii się przed pogłosem k w my,, jak to widzim w zdrobniałych kamyk, kremyk, promyk, urobionych S karpe^, kremerji, promey, S temitami zaś kończącemi się na spółgłoskę łączy się pogłos k już bezpośrednio, już za pomocą samogłoski u zestopniowanćj w dwójkę ov, już za pośrednictwem spójki i, któri miękczy poprzedzającą twardą spółgłoskę, np. rąbk, w mianowniku męzkim ze wsuwką e, jako to: rąbek; tak samo parobek, Sobek, i w zdrobniałych: Błopek, rowek; wyjątkowo tepek za łebek od łeb; wyrostek, wyrodek, pasek, wózek, w których e jest tylko wsuwką nie nileżącą wcale do temitu; lecz w orełek, osełek, koćetek pierwsze je wsu- wkowe przed ł przechodzi w spójkę; dalój votek, domek, ogonek itd. Lecz jeżeli temit kończy się .na gardłowe k, g, B, wtedy zdrobniałe przed przybraniem pogłosu k miękczą się w z, s, z, jako to: od róg rożek, od kozuB ko- susek, od mak mazek, od rak rożek, robak robdzek, wyjątkowo zamiist ptdzek od ptdk mówim od starosłow. ptaB ptdsek; lecz hak uribii hdzik ze spójka i, ręka rązka, suka suzko, nogo nóżka, strugo strużko, muBa muska, oko ozko, uBo usko. Jeżeli zaś pierwotnik mi już spółgłoskę zmiękczoną, jako to: toze za łogje od pierwiistku drugorzędnego tog w połóg, nałóg itd., wtedy zmiękczoni spółgłoska zostaje zmiękczoną przed k, jako to: łóżko, dmsa duska, obręz obrazka, pole pólko; c przemienii się w takim razie w z, jako to: słonce słonezko, meśąc meśąsek, tyśąc tyśązek; d zaś w z, peyąd penązek, kśąd kśązek, mośąd mośązek, jednakże w nocka od noc pozostaje c bez przemiany w z, gdyż temit, s któ^ rego się urobiło noc, nie jest nok, ale nokt (porównij łacińskie nom, noctis, litewskie naktis, sanskryckie naktam, niemieckie Nocht itd.); baim banka, oś oska itd., lecz wszystkie jinne spółgłoski twarde prócz gardłowych pozostają przed pogłosem k bez zmiękczenii, jako to: baba babko, łapa łapka, tara ławka, cudzoziemskie sofa sdfka, łata łatka, woda wódka, koza kózka, kosa k 'ska, mama mamka, wrona wronka, korona koronka, koto kółko< kura kurka, wół wołek, strata strałka, skata skałka itd. Uwiżyć nileży, że pogłos k tak w rodzaju męzkim, jak i żeńskim (ka) i nijakim (ko) oznacza wtedy rzeczowniki zdrobniałe, jeżeli jich piórwotniki pełnią służbę rzeczowników; i tak mają zdrobniałe lub pieszczotliwe znaczenie: Błopek, ogródek, wołek, byzek. Tak samo konik-, pecik. materdcik, kamyk, promyk, placik, strózik itd. bobka, córko, ławka, łapka, zabawka, potrawka, wronka, gąska, gałązka, mlśzlo, ozko, yezko, śanko, pólko, słonezho, jdjKo, błotko, złotko itd., albowiem jich piórwotniki z wyjątkiem od- cienii zdrobniałości lub pieszczotliwości oznaczają te same pojęcii, jakoto: Błop, ogród, wół, byk, kon, pec, materac, plac, kamem prome^, stróż, baba, córa, ława, łapa, zabawa, potrawo, wrona, gęś, gatą$, mlśko, oko, yeko, . sano, pole, sło?ice, joje, błoto, złoto itd. Lecz jeżeli pierwotnik nie czyni posługi rzeczownika, w którym to razie jest zwykle opatrzon nigłosem, lub mi jinne znaczenie, niż rzeczownik pochodny urobiony s pogłosem k, wtedy pogłos ten nie oznaczi zdrobniałości, jako to: matka, kłódka, wódka, gdyż mać, kłoda, woda, używają się w jinnym znaczeniu. Do pierwszego zaś rzędu rzeczowników pochodnych nie zdrobniałych nileżą: parobek, nagrobek, pridomek, odludek, półgłówek, podbródek, nadgłówek, wyrodek, gdyż nie używimy wyrazów tych bez |
