00000365 |
Previous | 365 of 881 | Next |
|
small (250x250 max)
medium (500x500 max)
Large
Extra Large
large ( > 500x500)
Full Resolution
All (PDF)
|
ROZDZIAŁ II.
331
czucie, że w końcówce a, yj tkwi już znamię osobowości s, dodali jeszcze po a, rj
mianowników męzkich pierwszego skłinianii spółgłoskę s, jako to: neanias (młode-
nec), polites (obywatel) itd.
§ 108.
Bierniki męzkie, nijakie i żeńskie liczby pojedynczej.
a) Poniewiż rzeczowniki męzkie w naszym języku postradały bezwyjątkowo w mianowniku liczby pojedynczej znamię osobowości s; przeto
tóż i w bierniku tejże liczby nie mogą i nie potrzebują przyjmować
znamienia rzeczowości czyli bierności, którym jest spółgłoska m. S tego
też powodu w starosłowiańskim skłinianiu rzeczowników męzkich biernik liczby pojedynczej kończy się tak samo jak w mianowniku na
spółgłoskę temitu, jako to: raba sługa, koąt, kraj itd. Lecz w języku
polskim za mocno dała się uczuć osobowość jistot żyjących lub w wyobraźni ożywionych, pomimo że rzeczowniki męzkie zostały pozbawione znamienia osobowości s, ażeby forma mianownika mogła zarazem zastąpić chwilową rzeczowość czyli zileżność biernika; stąd też
w języku polskim zamiist formy mianownika używi się w bierniku
liczby pojedynczej formy dopełniacza, tak że forma mianownika w bierniku pozostała jedynie dli jistot nieżywotnych i w wyobraźni nieożywionych, jako to: olbńma, króla, sokoła, ptaka, wołu, kona itd., które to
formy z rodu swego niczym jinnym nie są jak tylko dopełniiczami,
o których końcówxe pomówim poniżój. Do jistot ożywionych wyobraźnią, a nistępnie oznaczających biernik liczby pojedynczej formą do-
pełniicza, zaliczi prof. Sztochel w swojej Gramatyce na str. 70 rzeczowniki nieżywotne oznaczające obrazy, posągi, dzwony, karty, gry,
tańce, zibawy, sztuki muzykalne, teatralne i jinne reprezentacyjne,
skóry zwierzęce, nirzędzii mające nizwy swych wynilazców, nipoje
nazwane jimionami miist i krajów, s których pochodzą, (do tego do-
daćby możni małe ruchy gimnastyczne), np. panfil w bierniku ponflo,
tak samo irysdk trysdka, palant palanta, mazurek mazurka, mars marsa, lis
(skóra) lisa, zórdy zóraya (do ciągnienii wody), sampan sampana, czytim
Cicerona, tłumaczę Oyidiusa, kupiłem całego PlutorBa, wydił KuBaro Doskonałego (dzieło o sztuce kucharskiej).
Dalej nauczi prof. Sztochel, że rzeczowniki zbiorowe mają biernik jak mianownik; np. yidałem lud zgromadony. Prócz tego dochowił
się jeszcze starosłowiański biernik rzeczowników żywotnych w niektórych sposobach mówienii, jako to: jisć za mąz, (t. j. zawrzeć śluby
miłżeńskie), sadać lub śeść na kon, (t. j. wybićrać się lub wybrać się
na wojnę konno), zić brat za brat, (t, j. poufale jak żyje brat z bratem), jiSć na zyśr, (t. j. na polowanie), jeść stokfis, a jednakże jeść śleda
a nie śled, tak samo jeść szupdka, karpa, sędaza; tu zdaje się tkwi
w poczuciu mówiącego ta różnica, że kiedy jinne ryby pojiwiają się
całe na stole, to sztokfisz tylko cząstkowo jako masa. Jednakże gdy
iest mowa o pewnćj i oznaczonej jednostce żywotnej mężczyzny lub
konia używi się w bierniku formy dopełniicza, np. panna Stefarpjd
posła za mąz za panaJdno; śadając na ko^a ■ zlamdł soBe nogę itd. Używi
| Title | Krytyczno-porównáwczá gramatyka je̦zyka polskiego |
| Creator | Malinowski, Franciszek Ksawery |
| Publisher | L. Rzepecki |
| Place of Publication | W Poznaniu |
| Date | 1869 |
| Language | pol |
| Type | Books/Pamphlets |
| Title | 00000365 |
| Type | Books/Pamphlets |
| Transcript | ROZDZIAŁ II. 331 czucie, że w końcówce a, yj tkwi już znamię osobowości s, dodali jeszcze po a, rj mianowników męzkich pierwszego skłinianii spółgłoskę s, jako to: neanias (młode- nec), polites (obywatel) itd. § 108. Bierniki męzkie, nijakie i żeńskie liczby pojedynczej. a) Poniewiż rzeczowniki męzkie w naszym języku postradały bezwyjątkowo w mianowniku liczby pojedynczej znamię osobowości s; przeto tóż i w bierniku tejże liczby nie mogą i nie potrzebują przyjmować znamienia rzeczowości czyli bierności, którym jest spółgłoska m. S tego też powodu w starosłowiańskim skłinianiu rzeczowników męzkich biernik liczby pojedynczej kończy się tak samo jak w mianowniku na spółgłoskę temitu, jako to: raba sługa, koąt, kraj itd. Lecz w języku polskim za mocno dała się uczuć osobowość jistot żyjących lub w wyobraźni ożywionych, pomimo że rzeczowniki męzkie zostały pozbawione znamienia osobowości s, ażeby forma mianownika mogła zarazem zastąpić chwilową rzeczowość czyli zileżność biernika; stąd też w języku polskim zamiist formy mianownika używi się w bierniku liczby pojedynczej formy dopełniacza, tak że forma mianownika w bierniku pozostała jedynie dli jistot nieżywotnych i w wyobraźni nieożywionych, jako to: olbńma, króla, sokoła, ptaka, wołu, kona itd., które to formy z rodu swego niczym jinnym nie są jak tylko dopełniiczami, o których końcówxe pomówim poniżój. Do jistot ożywionych wyobraźnią, a nistępnie oznaczających biernik liczby pojedynczej formą do- pełniicza, zaliczi prof. Sztochel w swojej Gramatyce na str. 70 rzeczowniki nieżywotne oznaczające obrazy, posągi, dzwony, karty, gry, tańce, zibawy, sztuki muzykalne, teatralne i jinne reprezentacyjne, skóry zwierzęce, nirzędzii mające nizwy swych wynilazców, nipoje nazwane jimionami miist i krajów, s których pochodzą, (do tego do- daćby możni małe ruchy gimnastyczne), np. panfil w bierniku ponflo, tak samo irysdk trysdka, palant palanta, mazurek mazurka, mars marsa, lis (skóra) lisa, zórdy zóraya (do ciągnienii wody), sampan sampana, czytim Cicerona, tłumaczę Oyidiusa, kupiłem całego PlutorBa, wydił KuBaro Doskonałego (dzieło o sztuce kucharskiej). Dalej nauczi prof. Sztochel, że rzeczowniki zbiorowe mają biernik jak mianownik; np. yidałem lud zgromadony. Prócz tego dochowił się jeszcze starosłowiański biernik rzeczowników żywotnych w niektórych sposobach mówienii, jako to: jisć za mąz, (t. j. zawrzeć śluby miłżeńskie), sadać lub śeść na kon, (t. j. wybićrać się lub wybrać się na wojnę konno), zić brat za brat, (t, j. poufale jak żyje brat z bratem), jiSć na zyśr, (t. j. na polowanie), jeść stokfis, a jednakże jeść śleda a nie śled, tak samo jeść szupdka, karpa, sędaza; tu zdaje się tkwi w poczuciu mówiącego ta różnica, że kiedy jinne ryby pojiwiają się całe na stole, to sztokfisz tylko cząstkowo jako masa. Jednakże gdy iest mowa o pewnćj i oznaczonej jednostce żywotnej mężczyzny lub konia używi się w bierniku formy dopełniicza, np. panna Stefarpjd posła za mąz za panaJdno; śadając na ko^a ■ zlamdł soBe nogę itd. Używi |
