00000368 |
Previous | 368 of 881 | Next |
|
small (250x250 max)
medium (500x500 max)
Large
Extra Large
large ( > 500x500)
Full Resolution
All (PDF)
|
334 PltóRWOSKŁADNlA.
§ 109.
Wołdcz liczby pojedynczej rzeczowników męzkich, nijakich i żeńskich.
Jeżeli człowiek przemiwii do obecnego mu człowieka lub do uosobionej w wyobraźni jistoty, wtedy instynktowo czuje, że oznaczanie osobowości w mowie tej jistoty, do której przemiwii, jest zbyteczne, albowiem jej
obecność lub uosobienie dostatecznie wyriźi dli mówiącego jej osobowość.
S tego to powodu w sanskrycie wołicz liczby pojedynczej rzeczowników
męzkich odrzuci znamię osobowości s, s pozostawieniem przy temicie spójki,
jeżeli takowi w mianowniku liczby pojedynczej to znamię poprzedzi; np.
mianownik liczby pojedyńczój siwas brzmi w wołiczu siwa ze spójka, którą
jest krótkie a. Jeżeli zaś sanskrycki temit dwuzgłoskowy kończy się na
i lub u długie, wtedy po odrzuceniu pojimka s ostatnie samogłoski temito-
we £, u skricają się w wołiczu; np. mianownik nadi (ręka), wadhus (koBeta)
brzmią w wołiczu nadi, wadhu. Widzim tedy w sanskryckim wołiczu odsuwkę pojimka s, i to według wyżej rzeczonój zisady. Według tój samej,.
zisady greczyzna odrzuci pojimek s od mianowników pierwszego skłinianii: neanias (młodenec), polites (obywatel) we wołiczu neanid (młodenze), politd itd.
W łacinie mianowniki pierwszego skłanianii mrga (rózga), filia (córka), zachowują krótkie a we wołiczu, jako to: virga (rózgo), filia (córko). Lecz
mianowniki drugiego skłinianii, po odrzuceniu we wołiczu pojimka *, przemieniają w greczyznie swoje spójkę o krótkie w łacinie u krótkie, w krótką samogłoskę e; jako to: mianowniki greckie anthropos, logos, łacińskie dominus,
serwus brzmią we wołiczu anthrope , loge, łacińskie domine, serwe itd. Tak
samo litewskie ponoś (pdn), ukis (pomeskane), ranka (ręka), virve (powróz) mają
W wołiczu pone (po^e), ranka (ręko), wirwe (powro^e), uki itd. W Ogóle powie-
dzićć możni, że w trzecim skłinianiu tak w greckim jak w łacińskim,
gdzie nie ma w mianowniku pojimka s, a nie ma go w żidnym mianowniku nijakim, tam tćż i wołicz jest bez pojimka s i nie różni się niczym
od mianownika; np. łacińskie homo (złoyek), sermo (mowo) są mianownikami
i wołiczami liczby pojedynczej; natomiist gdzie w trzecim skłinianiu tak
greckim jak i łacińskim jest w mianowniku pojimek s, tam tóż pozostaje
to znamię i we wołiczu; np. łacińskie piscis (ryba), ponis (Blśb), owis (owca),
sensus (zmysł), dies (den) są mianownikami i wołiczami liczby pojedynczej.
Tak samo się dzieje i w greczyznie. Wykiziwszy skłid i budowę wołi-
cza w pokrewnych językach, przystępujemy teriz do wykazami ustroju
wołicza w liczbie pojedynczej w mowie słowiańskiej, a w szczególności
w języku polskim.
a) Aczkolwiek już język starosłowiański odrzucił wr mianowniku liczby
pojedyńczój rzeczowników męzkich wriz s pojimkiem s i spójkę, to
jednakże ta spójka pojiwiir się w jich wołiczu ścieńczoni s krótkiego
sanskryckiego a, jak gdyby za przykładem wołiczów męzkich tak greckich jak łacińskich drugiego skłinianii, w głos lekkiej samogłoski e.
A że, jak nim wiadomo z Głosowni, w starosłowiańskim języku nie
jistnieje i jistnieć nie może czyste e, tylko koniecznie musi być jotowane, przeto j tej spójki tak w starosłowiańskim jak w polskim języku miękczy ostatnią spółgłoskę twardą temitu; stąd wołicze
złoyek, Bóg, syn, wół itd. brzmią w obudwu językach: ztoyeze, Boże,
| Title | Krytyczno-porównáwczá gramatyka je̦zyka polskiego |
| Creator | Malinowski, Franciszek Ksawery |
| Publisher | L. Rzepecki |
| Place of Publication | W Poznaniu |
| Date | 1869 |
| Language | pol |
| Type | Books/Pamphlets |
| Title | 00000368 |
| Type | Books/Pamphlets |
| Transcript | 334 PltóRWOSKŁADNlA. § 109. Wołdcz liczby pojedynczej rzeczowników męzkich, nijakich i żeńskich. Jeżeli człowiek przemiwii do obecnego mu człowieka lub do uosobionej w wyobraźni jistoty, wtedy instynktowo czuje, że oznaczanie osobowości w mowie tej jistoty, do której przemiwii, jest zbyteczne, albowiem jej obecność lub uosobienie dostatecznie wyriźi dli mówiącego jej osobowość. S tego to powodu w sanskrycie wołicz liczby pojedynczej rzeczowników męzkich odrzuci znamię osobowości s, s pozostawieniem przy temicie spójki, jeżeli takowi w mianowniku liczby pojedynczej to znamię poprzedzi; np. mianownik liczby pojedyńczój siwas brzmi w wołiczu siwa ze spójka, którą jest krótkie a. Jeżeli zaś sanskrycki temit dwuzgłoskowy kończy się na i lub u długie, wtedy po odrzuceniu pojimka s ostatnie samogłoski temito- we £, u skricają się w wołiczu; np. mianownik nadi (ręka), wadhus (koBeta) brzmią w wołiczu nadi, wadhu. Widzim tedy w sanskryckim wołiczu odsuwkę pojimka s, i to według wyżej rzeczonój zisady. Według tój samej,. zisady greczyzna odrzuci pojimek s od mianowników pierwszego skłinianii: neanias (młodenec), polites (obywatel) we wołiczu neanid (młodenze), politd itd. W łacinie mianowniki pierwszego skłanianii mrga (rózga), filia (córka), zachowują krótkie a we wołiczu, jako to: virga (rózgo), filia (córko). Lecz mianowniki drugiego skłinianii, po odrzuceniu we wołiczu pojimka *, przemieniają w greczyznie swoje spójkę o krótkie w łacinie u krótkie, w krótką samogłoskę e; jako to: mianowniki greckie anthropos, logos, łacińskie dominus, serwus brzmią we wołiczu anthrope , loge, łacińskie domine, serwe itd. Tak samo litewskie ponoś (pdn), ukis (pomeskane), ranka (ręka), virve (powróz) mają W wołiczu pone (po^e), ranka (ręko), wirwe (powro^e), uki itd. W Ogóle powie- dzićć możni, że w trzecim skłinianiu tak w greckim jak w łacińskim, gdzie nie ma w mianowniku pojimka s, a nie ma go w żidnym mianowniku nijakim, tam tćż i wołicz jest bez pojimka s i nie różni się niczym od mianownika; np. łacińskie homo (złoyek), sermo (mowo) są mianownikami i wołiczami liczby pojedynczej; natomiist gdzie w trzecim skłinianiu tak greckim jak i łacińskim jest w mianowniku pojimek s, tam tóż pozostaje to znamię i we wołiczu; np. łacińskie piscis (ryba), ponis (Blśb), owis (owca), sensus (zmysł), dies (den) są mianownikami i wołiczami liczby pojedynczej. Tak samo się dzieje i w greczyznie. Wykiziwszy skłid i budowę wołi- cza w pokrewnych językach, przystępujemy teriz do wykazami ustroju wołicza w liczbie pojedynczej w mowie słowiańskiej, a w szczególności w języku polskim. a) Aczkolwiek już język starosłowiański odrzucił wr mianowniku liczby pojedyńczój rzeczowników męzkich wriz s pojimkiem s i spójkę, to jednakże ta spójka pojiwiir się w jich wołiczu ścieńczoni s krótkiego sanskryckiego a, jak gdyby za przykładem wołiczów męzkich tak greckich jak łacińskich drugiego skłinianii, w głos lekkiej samogłoski e. A że, jak nim wiadomo z Głosowni, w starosłowiańskim języku nie jistnieje i jistnieć nie może czyste e, tylko koniecznie musi być jotowane, przeto j tej spójki tak w starosłowiańskim jak w polskim języku miękczy ostatnią spółgłoskę twardą temitu; stąd wołicze złoyek, Bóg, syn, wół itd. brzmią w obudwu językach: ztoyeze, Boże, |
