00000468 |
Previous | 468 of 881 | Next |
|
small (250x250 max)
medium (500x500 max)
Large
Extra Large
large ( > 500x500)
Full Resolution
All (PDF)
|
434
PlfiRWOSKŁADNlA.
Uwdga 5. Zajimki pytające przez przybranie przyrostków, po spółgłosce śiś,
po samogłosce ś, i przyrostków kolyek, kolyekbąd i bąd, przechodzą ze znaczenia
pytającego do znaczenii nieokreślonego (pronomina indefinita). Takiemi są: ktoś,
coś, komuś, kimśiś, zimśiś, ktokolyek, kogokolyek, cokolyek, zegokolyek, ktokolyehbąd,
cokolyekbąd, kto Sąd, co bąd itd. Zajimek coś w znaczeniu przysłówkowym pochyli
samogłoskę o; np. cóś smutno wyglądisz, zamiast jakoś smutno wyglądasz, lecz
dim ci coś itd. Lecz takowe odróżnianie nie jest powszechne ani konieczne.
Zamiist cokolyek używamy także zajimka złożonego neco, lecz tylko w mianowniku i bierniku, po starosłowiańsku nezdo, gdzie ne nie jest przeczeniem ; np.
ddm ći rieco penędi, zamiast. cokolyek lub troPię peąędl itd., lecz nigdy, o jile mi wiadomo, nikt nie używi zajimka nekto, zamiast którego jest w powszechnym używaniu
zajimek ktoś, peyen, i\ejaki. Lecz starzy Słowianie używali także zajimka tak osobowego nekto, jak i rzeczowego neztto, gdzie zwykle stopniowali samogłoskę e w e;
i takowi pisownia godną jest naśladowania i w polskiej pisowni dli odróżnienii
od takowego ne tak przeczenii ne, jako tćż ni.
Uwdga 6. Nakoniec s cząsteczki m' i z zajimków kto, co przez odsuwkę końcowego o składają się w naszym języku zajimki przeczące: nikt, nic, które się skłiniają jak kto, co; np. nikt, rpkogo, nikim, ijikomu^ nizego, nizemu, w nizim itd. Podobnie z zajimkiem dzierźawczo pytającym: zij, zija, zije składa się cząsteczka n%
w zajimek przeczący: nizij, nizyja, nizije itd. Tym zajimkom nikt, nic odpowiadają
starosłowiańskie formy pełne nikato, rpzdo- Zajimkom nikt, rpc, kto, co nigdy towarzyszyć nie może żaden rzeczownik w tymże samym skłonniku; chyba zajimkowi
co w znaczeniu przysłówkowym; np. co Bhp to żuli, zamiast każdy fiłop jest zufi itd.
Muczkowski w swojćj Gramatyce z r. 1849 do § 189 taką dodaje uwigę:
„Zajimki nikt, nic, diwniej w bierniku, nirzędniku i miejscowniku w ten sposób
odmieniino, jiż między zgłoskę ni, a względne spidki zajimka kogo, zego kładziono temi
spidkami rządzące przyjimki; np. ni s kim, dziś z nikim, ni w zim dziś w nizim,
ni o kim za o nikim, ni oz za ni o co, o nic, bo c końcowe po odrzuceniu o za-
mieniino na z; naz za na co, ni ndz za ni na co, na rpc; ni zdz z& ni za co, za
nic; iji prez, prez nic; rpwez za w rpc, ni łizemu za ni ku zemu, dziś ku nizemu, tj. do
rjizego; stąd przymiotnik ipkzemny, to jest do nizego ne zdatny, który teriz zmienił
swe zniczenie; naz, oz, poz, prez, ni prez, zaz, ni zaz znaczą: na co, o co? po co,
przez co, to jest dla zego, prez nic, za co, za nic itd. Ozkolyek, nozkolyek itp.u Do
tego dodajemy, że od formy mvez zamiist naszego v nic mimy jeszcze przysłówek
v niwez i słowo rpwezić, to jest w nic obrócić, a od zajimka nic, po staropolsku niz,
słowo niszic ze wsuwką spółgłoski s przed z. Porówrnij starosłowiańskie pezeła
z naszym pszota, gdzie również widzim wsuwkę s przed z.
Wsuwanie przyjimka pomiędzy cząstki składowe, mające oznaczyć jedno pojęcie przeczenia, jakie napotykimy w Zygmuntowskićj polszczyznie, daje nim poniekąd próbkę i wyobrażenie o budowie tak zwanych języków wlepkowycłi (ein-
verleibende Sprachen), do których należą języki amerykańskie, gdzie to wsuwanie
nietylko przyjimków, ale i jinnych części mowy w środek wyrazów odbywi się
zwykle na obszerniejszą skalę, tak, że zdanii całe układają się w jeden wyriz
złożony; np. meksykańskie ninakakua, co znaczy: jd jóm meso; m' znaczy jd, naka
meso, kua jóm; lecz jeżeli mięso nie wchodzi w skłid wyrazu zdaniowego, nazywi
się nokdtl (obicz Wilhelma Humboldta Ueber die Verschiedenheit des mensćhlićhen
Sprachbaues § 17J. To nawiasowo wspomniawszy, zwricam jeszcze uwagę czytelnika na to, że s pićrwiistku przeczącego ni i s pićrwiistku k składi się w naszym
| Title | Krytyczno-porównáwczá gramatyka je̦zyka polskiego |
| Creator | Malinowski, Franciszek Ksawery |
| Publisher | L. Rzepecki |
| Place of Publication | W Poznaniu |
| Date | 1869 |
| Language | pol |
| Type | Books/Pamphlets |
| Title | 00000468 |
| Type | Books/Pamphlets |
| Transcript | 434 PlfiRWOSKŁADNlA. Uwdga 5. Zajimki pytające przez przybranie przyrostków, po spółgłosce śiś, po samogłosce ś, i przyrostków kolyek, kolyekbąd i bąd, przechodzą ze znaczenia pytającego do znaczenii nieokreślonego (pronomina indefinita). Takiemi są: ktoś, coś, komuś, kimśiś, zimśiś, ktokolyek, kogokolyek, cokolyek, zegokolyek, ktokolyehbąd, cokolyekbąd, kto Sąd, co bąd itd. Zajimek coś w znaczeniu przysłówkowym pochyli samogłoskę o; np. cóś smutno wyglądisz, zamiast jakoś smutno wyglądasz, lecz dim ci coś itd. Lecz takowe odróżnianie nie jest powszechne ani konieczne. Zamiist cokolyek używamy także zajimka złożonego neco, lecz tylko w mianowniku i bierniku, po starosłowiańsku nezdo, gdzie ne nie jest przeczeniem ; np. ddm ći rieco penędi, zamiast. cokolyek lub troPię peąędl itd., lecz nigdy, o jile mi wiadomo, nikt nie używi zajimka nekto, zamiast którego jest w powszechnym używaniu zajimek ktoś, peyen, i\ejaki. Lecz starzy Słowianie używali także zajimka tak osobowego nekto, jak i rzeczowego neztto, gdzie zwykle stopniowali samogłoskę e w e; i takowi pisownia godną jest naśladowania i w polskiej pisowni dli odróżnienii od takowego ne tak przeczenii ne, jako tćż ni. Uwdga 6. Nakoniec s cząsteczki m' i z zajimków kto, co przez odsuwkę końcowego o składają się w naszym języku zajimki przeczące: nikt, nic, które się skłiniają jak kto, co; np. nikt, rpkogo, nikim, ijikomu^ nizego, nizemu, w nizim itd. Podobnie z zajimkiem dzierźawczo pytającym: zij, zija, zije składa się cząsteczka n% w zajimek przeczący: nizij, nizyja, nizije itd. Tym zajimkom nikt, nic odpowiadają starosłowiańskie formy pełne nikato, rpzdo- Zajimkom nikt, rpc, kto, co nigdy towarzyszyć nie może żaden rzeczownik w tymże samym skłonniku; chyba zajimkowi co w znaczeniu przysłówkowym; np. co Bhp to żuli, zamiast każdy fiłop jest zufi itd. Muczkowski w swojćj Gramatyce z r. 1849 do § 189 taką dodaje uwigę: „Zajimki nikt, nic, diwniej w bierniku, nirzędniku i miejscowniku w ten sposób odmieniino, jiż między zgłoskę ni, a względne spidki zajimka kogo, zego kładziono temi spidkami rządzące przyjimki; np. ni s kim, dziś z nikim, ni w zim dziś w nizim, ni o kim za o nikim, ni oz za ni o co, o nic, bo c końcowe po odrzuceniu o za- mieniino na z; naz za na co, ni ndz za ni na co, na rpc; ni zdz z& ni za co, za nic; iji prez, prez nic; rpwez za w rpc, ni łizemu za ni ku zemu, dziś ku nizemu, tj. do rjizego; stąd przymiotnik ipkzemny, to jest do nizego ne zdatny, który teriz zmienił swe zniczenie; naz, oz, poz, prez, ni prez, zaz, ni zaz znaczą: na co, o co? po co, przez co, to jest dla zego, prez nic, za co, za nic itd. Ozkolyek, nozkolyek itp.u Do tego dodajemy, że od formy mvez zamiist naszego v nic mimy jeszcze przysłówek v niwez i słowo rpwezić, to jest w nic obrócić, a od zajimka nic, po staropolsku niz, słowo niszic ze wsuwką spółgłoski s przed z. Porówrnij starosłowiańskie pezeła z naszym pszota, gdzie również widzim wsuwkę s przed z. Wsuwanie przyjimka pomiędzy cząstki składowe, mające oznaczyć jedno pojęcie przeczenia, jakie napotykimy w Zygmuntowskićj polszczyznie, daje nim poniekąd próbkę i wyobrażenie o budowie tak zwanych języków wlepkowycłi (ein- verleibende Sprachen), do których należą języki amerykańskie, gdzie to wsuwanie nietylko przyjimków, ale i jinnych części mowy w środek wyrazów odbywi się zwykle na obszerniejszą skalę, tak, że zdanii całe układają się w jeden wyriz złożony; np. meksykańskie ninakakua, co znaczy: jd jóm meso; m' znaczy jd, naka meso, kua jóm; lecz jeżeli mięso nie wchodzi w skłid wyrazu zdaniowego, nazywi się nokdtl (obicz Wilhelma Humboldta Ueber die Verschiedenheit des mensćhlićhen Sprachbaues § 17J. To nawiasowo wspomniawszy, zwricam jeszcze uwagę czytelnika na to, że s pićrwiistku przeczącego ni i s pićrwiistku k składi się w naszym |
