00000501 |
Previous | 501 of 881 | Next |
|
small (250x250 max)
medium (500x500 max)
Large
Extra Large
large ( > 500x500)
Full Resolution
All (PDF)
|
ROZDZIAŁ V. 467
Rozdział V.
0 tworzeniu się w języka naszym przymiotnika.
§ 159.
Pojęcie przymiotnika jako części mowy i jego użycie.
Przymiotnik oznaczi przymiot, włisność jakiejkolwiek jistoty, lub ma-
teryją, s której rzecz się skłidi, np. Bóg jest wsefimocny, złoyek jest ułomny,
dećę jest małe, 5ema okrągtd, stół dębowy; lub tćż należenie jednej rzeczy do
drugiej, np. łyżka stołowa, spółgłoska gardłowa itd.
Użycie przymiotnika w7 języku jest dwojakie. Używi się bowiem już
jako orzeczenie (praedicatum) podmiotu (subjectum) zdanii; i tak w zdaniach: Bóg jest wsefimocny, złoyek jest ułomny, dećę jest małe, rzeczowrnik Bóg,
złoyek, dećę są podmiotami zdanii, którym przywłiszczi się pewien przymiot
lub włisność oznaczoną przymiotnikami vsefimocny, ułomny, małe za pośrednictwem słowa jest, które w takim razie nazywają gramatycy i logicy łącznikiem (copula), to jest wyrazem łączącym podmiot z orzeczeniem czyli
praedikatem, który tu jest oznaczony przymiotnikami: wsefimocny, ułomny, małe.
Drugie użycie w mowie przymiotnika odbywi się wtedy, kiedy w myśli naszej przymiot lub włisność jaki stanowi jedne nierozerwaną całość
z rzeczownikiem oznaczającym jakąkolwiek jistotę; np. Bóg wsefimocny stworił
śyat, złoyek ułomny może zgresić, dobry syn kolid swyfi rodiców itd. W powyższych
przymiotniki vsePimocny, ułomny, dobry nazyw7ają gramatycy z grecka epitetami, to jest przydawkami lub przykłidkami. To wyjaśnienie, ściśle rzecz
biorąc, nileży włiściwie do Składni (Syntaxis), lecz położyliśmy je tutij
dli lepszego zrozumienii budowy przymiotników. Są one pierw7otne, pochodne, pojedyncze lub złożone; lecz tymczasem nie o to nim chodzi, tylko
o to, czy przymiotnik jest opatrzony na końcu pojimkiem, lub używi się
w języku naszym bez niego. W językach, które łączą z rzeczownikiem
pojimek s, jak np. sanskryt, greczyzna, łacina itd., łączą tóż ten sim pojimek s przymiotnikami tak, że forma rzeczownika pod tym względem nie
różni się wcale od formy przymiotnika, rp. w łacinie: bonus dominus, dobry
pdn, bona femina, dobrd kofieta, bonum winum, dobre yino i tak rzeczownik jak
przymiotnik skłiniają się w jeden i ten sim sposób, np. boni domini, dobrego
pana, bonce femina^, dobrej koBety, boni wini, dobrego yina. Lecz poniewiż W naszym języku temit przymiotnika dóbr przyjął w końcówce pojimek i, który
w rodzaju męzkim po dóbr przemienił się w y, w rodzaju żeńskim tkwi
idealnie w końcówce d pochylonym, w rodzaju zaś nijakim w końcowym e,
rzeczowniki zaś, jakośmy to powyżej widzieli, nie przyjmują w naszym języku ani pojimka s-, ani pojimka i, przeto też skłinianie pojimkowe czyli
zajimkowe naszych przymiotników polskich różni się od skłinianii naszych
rzeczowników. S tym wszystkim język starosłowiański w dwojaki sposób używi
form przymiotnikowych, to jest bez pojimka i, i wtedy skłinianie przymiotnika nie różni się od skłinianii rzeczownika, np. dobra skłinii się jak rze-
| Title | Krytyczno-porównáwczá gramatyka je̦zyka polskiego |
| Creator | Malinowski, Franciszek Ksawery |
| Publisher | L. Rzepecki |
| Place of Publication | W Poznaniu |
| Date | 1869 |
| Language | pol |
| Type | Books/Pamphlets |
| Title | 00000501 |
| Type | Books/Pamphlets |
| Transcript | ROZDZIAŁ V. 467 Rozdział V. 0 tworzeniu się w języka naszym przymiotnika. § 159. Pojęcie przymiotnika jako części mowy i jego użycie. Przymiotnik oznaczi przymiot, włisność jakiejkolwiek jistoty, lub ma- teryją, s której rzecz się skłidi, np. Bóg jest wsefimocny, złoyek jest ułomny, dećę jest małe, 5ema okrągtd, stół dębowy; lub tćż należenie jednej rzeczy do drugiej, np. łyżka stołowa, spółgłoska gardłowa itd. Użycie przymiotnika w7 języku jest dwojakie. Używi się bowiem już jako orzeczenie (praedicatum) podmiotu (subjectum) zdanii; i tak w zdaniach: Bóg jest wsefimocny, złoyek jest ułomny, dećę jest małe, rzeczowrnik Bóg, złoyek, dećę są podmiotami zdanii, którym przywłiszczi się pewien przymiot lub włisność oznaczoną przymiotnikami vsefimocny, ułomny, małe za pośrednictwem słowa jest, które w takim razie nazywają gramatycy i logicy łącznikiem (copula), to jest wyrazem łączącym podmiot z orzeczeniem czyli praedikatem, który tu jest oznaczony przymiotnikami: wsefimocny, ułomny, małe. Drugie użycie w mowie przymiotnika odbywi się wtedy, kiedy w myśli naszej przymiot lub włisność jaki stanowi jedne nierozerwaną całość z rzeczownikiem oznaczającym jakąkolwiek jistotę; np. Bóg wsefimocny stworił śyat, złoyek ułomny może zgresić, dobry syn kolid swyfi rodiców itd. W powyższych przymiotniki vsePimocny, ułomny, dobry nazyw7ają gramatycy z grecka epitetami, to jest przydawkami lub przykłidkami. To wyjaśnienie, ściśle rzecz biorąc, nileży włiściwie do Składni (Syntaxis), lecz położyliśmy je tutij dli lepszego zrozumienii budowy przymiotników. Są one pierw7otne, pochodne, pojedyncze lub złożone; lecz tymczasem nie o to nim chodzi, tylko o to, czy przymiotnik jest opatrzony na końcu pojimkiem, lub używi się w języku naszym bez niego. W językach, które łączą z rzeczownikiem pojimek s, jak np. sanskryt, greczyzna, łacina itd., łączą tóż ten sim pojimek s przymiotnikami tak, że forma rzeczownika pod tym względem nie różni się wcale od formy przymiotnika, rp. w łacinie: bonus dominus, dobry pdn, bona femina, dobrd kofieta, bonum winum, dobre yino i tak rzeczownik jak przymiotnik skłiniają się w jeden i ten sim sposób, np. boni domini, dobrego pana, bonce femina^, dobrej koBety, boni wini, dobrego yina. Lecz poniewiż W naszym języku temit przymiotnika dóbr przyjął w końcówce pojimek i, który w rodzaju męzkim po dóbr przemienił się w y, w rodzaju żeńskim tkwi idealnie w końcówce d pochylonym, w rodzaju zaś nijakim w końcowym e, rzeczowniki zaś, jakośmy to powyżej widzieli, nie przyjmują w naszym języku ani pojimka s-, ani pojimka i, przeto też skłinianie pojimkowe czyli zajimkowe naszych przymiotników polskich różni się od skłinianii naszych rzeczowników. S tym wszystkim język starosłowiański w dwojaki sposób używi form przymiotnikowych, to jest bez pojimka i, i wtedy skłinianie przymiotnika nie różni się od skłinianii rzeczownika, np. dobra skłinii się jak rze- |
