00000512 |
Previous | 512 of 881 | Next |
|
small (250x250 max)
medium (500x500 max)
Large
Extra Large
large ( > 500x500)
Full Resolution
All (PDF)
|
478 PltfRWOSKŁADNlA.
od ćoća, śostrin od śostra, starościn od starosta, vojevodin od wojewoda, Sapezin
od Sapefia, podstolin od podstoli, podkomorin od podkomori, łowzin od towzi,
sędin od sędd itd. Powyższe przytmiotniki, których lud nasz często jeszcze używi, uribiąją się zwykle od rzeczowników osobowych rodzaju
żeńskiego lub od rzeczowników osobowych wpriwdzie męzkich, lecz
mających w mianowniku liczby pojedynczej końcówkę żeńską, jako to:
starościn, wojewodin, sędin od starosta, wojewoda, sędd, chociaż, mojim zdaniem,
królowa, kupcowd itd., urobione od przymiotników dziórżiwczych królóv,
kupców itd., pisać się powinny z d ciemnym, to jednakże rzeczowniki
osobowe płci żeńskiej urobione od przymiotników dziórżiwczych na
in, jako to: starościna, wojewodina, sędina itd., zwłiszcza, że te rzeczowniki
skłiniać się powinny rzeczownikowo, jako to: sędina, sędiny, sędine itd.,
powinny się pisać z a jasnym. Nakoniec, jakośmy wyżej widzieli,
przymiotniki dzierżiwcze na in uribiąją się także od rzeczowników
osobowych płci męzkiój, mających formę przymiotnikową s pojimkiem,
jako to : podstarośćin, podskarfiin od podstarośći, podskarfii itd. Tu nileżą
także swojskie nizwy grodów formy przymiotnikowej bez pojimka rodzaju męzkiego, jako to: Lublin, Górzin od górka, Dupin, Slawęćin, Podstolin, Krotosin itd.
d) Pogłos n łączy się także s pierwotnikiem za pośrednictwem wsuwki
ov, jako to: od eud, cudowny, gwdłtowny, poyśrfiowny, dufiowny, rezovny. her-
bovny, zbytkowny, handlowny. maglowny, gruntowny, buntowny, hartowny, ładowny,
pakowny itd. Ze ta wsuwka ow powstała przez stopniowanie samogłoski ut zdają się potwierdzać ostatnie dwa przymiotniki ładovny, pakowny
porównane z rzeczownikami ładunek, pakunek itd.
Uwdga. Pogłos n służy także do uribianii przymiotników słownych czyli ri-
cz6j jimiesłowów biernych od temitów słownych, jako to: rofiony, pezony, kofiany
itd., o których uribianiu pomówim w nauce o spijaniu słowa.
4. Pogłos k, jak pogłos n, nie tylko łączy się s piórwotnikiem bezpośrednio, ale także za pomocą spójek, a mianowicie spójki o po twardej
spółgłosce, po zmiękczonój zaś e, jako to: glęb-o-ki, sir-o-ki, dal-e-łd, wy-
s-o-ki przez wymianę pierwiistkowego z na s, to jest za vyz-o-ki. Do
tej wymiany pierwiistkowego z na s była powodem, zdaje mi się, nieorganiczni pisownii przymiotników niski, bliski zamiist nizki, blizki, których pierwiistki są bez zaprzeczenii m\ bliz, jak tego dowodzą słowa
znizić, zblizić. Tak samo pierwiistek vyz jest w etymologicznym związku ze starosłowiańskim przyjimkiem wzs (wymiwiij voz^, ze serbskim
uz, uza i naszym vz oznaczającym kierunek do góry, np. vzrost, wsfiód
itd.; vz przemieniło się w uz, którego u osłabło w y, a że żiden wyriz od tej samogłoski nie może się zaczynać w naszym języku, przeto
y dostało nisuwkę ^ i tak z uz powstił pierwiistek vyz, który w przymiotniku vysołd przemieniono na vys, które nie jest pićrwotną i rodzimą formą tego pierwiistku. Dli tego też jak od nizki, blizki urilnimy
stopień wyższy niżsi, bliżsi, tak od vysoki, a riczej od vyz uribiimy organicznie vyzsi.
5. Pogłos t tak sim, jako też wzmocniony syczącym s, to jest st łączy
się s pierwotnikiem za pomocą spójek, a mianowicie;
| Title | Krytyczno-porównáwczá gramatyka je̦zyka polskiego |
| Creator | Malinowski, Franciszek Ksawery |
| Publisher | L. Rzepecki |
| Place of Publication | W Poznaniu |
| Date | 1869 |
| Language | pol |
| Type | Books/Pamphlets |
| Title | 00000512 |
| Type | Books/Pamphlets |
| Transcript | 478 PltfRWOSKŁADNlA. od ćoća, śostrin od śostra, starościn od starosta, vojevodin od wojewoda, Sapezin od Sapefia, podstolin od podstoli, podkomorin od podkomori, łowzin od towzi, sędin od sędd itd. Powyższe przytmiotniki, których lud nasz często jeszcze używi, uribiąją się zwykle od rzeczowników osobowych rodzaju żeńskiego lub od rzeczowników osobowych wpriwdzie męzkich, lecz mających w mianowniku liczby pojedynczej końcówkę żeńską, jako to: starościn, wojewodin, sędin od starosta, wojewoda, sędd, chociaż, mojim zdaniem, królowa, kupcowd itd., urobione od przymiotników dziórżiwczych królóv, kupców itd., pisać się powinny z d ciemnym, to jednakże rzeczowniki osobowe płci żeńskiej urobione od przymiotników dziórżiwczych na in, jako to: starościna, wojewodina, sędina itd., zwłiszcza, że te rzeczowniki skłiniać się powinny rzeczownikowo, jako to: sędina, sędiny, sędine itd., powinny się pisać z a jasnym. Nakoniec, jakośmy wyżej widzieli, przymiotniki dzierżiwcze na in uribiąją się także od rzeczowników osobowych płci męzkiój, mających formę przymiotnikową s pojimkiem, jako to : podstarośćin, podskarfiin od podstarośći, podskarfii itd. Tu nileżą także swojskie nizwy grodów formy przymiotnikowej bez pojimka rodzaju męzkiego, jako to: Lublin, Górzin od górka, Dupin, Slawęćin, Podstolin, Krotosin itd. d) Pogłos n łączy się także s pierwotnikiem za pośrednictwem wsuwki ov, jako to: od eud, cudowny, gwdłtowny, poyśrfiowny, dufiowny, rezovny. her- bovny, zbytkowny, handlowny. maglowny, gruntowny, buntowny, hartowny, ładowny, pakowny itd. Ze ta wsuwka ow powstała przez stopniowanie samogłoski ut zdają się potwierdzać ostatnie dwa przymiotniki ładovny, pakowny porównane z rzeczownikami ładunek, pakunek itd. Uwdga. Pogłos n służy także do uribianii przymiotników słownych czyli ri- cz6j jimiesłowów biernych od temitów słownych, jako to: rofiony, pezony, kofiany itd., o których uribianiu pomówim w nauce o spijaniu słowa. 4. Pogłos k, jak pogłos n, nie tylko łączy się s piórwotnikiem bezpośrednio, ale także za pomocą spójek, a mianowicie spójki o po twardej spółgłosce, po zmiękczonój zaś e, jako to: glęb-o-ki, sir-o-ki, dal-e-łd, wy- s-o-ki przez wymianę pierwiistkowego z na s, to jest za vyz-o-ki. Do tej wymiany pierwiistkowego z na s była powodem, zdaje mi się, nieorganiczni pisownii przymiotników niski, bliski zamiist nizki, blizki, których pierwiistki są bez zaprzeczenii m\ bliz, jak tego dowodzą słowa znizić, zblizić. Tak samo pierwiistek vyz jest w etymologicznym związku ze starosłowiańskim przyjimkiem wzs (wymiwiij voz^, ze serbskim uz, uza i naszym vz oznaczającym kierunek do góry, np. vzrost, wsfiód itd.; vz przemieniło się w uz, którego u osłabło w y, a że żiden wyriz od tej samogłoski nie może się zaczynać w naszym języku, przeto y dostało nisuwkę ^ i tak z uz powstił pierwiistek vyz, który w przymiotniku vysołd przemieniono na vys, które nie jest pićrwotną i rodzimą formą tego pierwiistku. Dli tego też jak od nizki, blizki urilnimy stopień wyższy niżsi, bliżsi, tak od vysoki, a riczej od vyz uribiimy organicznie vyzsi. 5. Pogłos t tak sim, jako też wzmocniony syczącym s, to jest st łączy się s pierwotnikiem za pomocą spójek, a mianowicie; |
