00000524 |
Previous | 524 of 881 | Next |
|
small (250x250 max)
medium (500x500 max)
Large
Extra Large
large ( > 500x500)
Full Resolution
All (PDF)
|
490
PI^RWOSKŁADŃlA.
żebyśmy je dosłownie oddali cza^łowęm^ Możni wpriwdzie zarzucić ni-
zwie słowo, jiż mi tyle pospolitych znaczeń, aleć wyriz czas, jako nizwa
naukowi, co jinnego znaczy" w gramatyce aniżeli w pospolitym używaniu
tegoż wyrazu, a jednakże żidnemu jeszcze powiżnemu gramatykowi nie
przyszło na myśl usuwać naukowej' nizwy czas. To cośmy dopiero powiedzieli o nizwach naukowych słowo, czas, stosuje się w całej pełni i do
nizw naukowych osoba, liczba itd. itd., które także w pospolitym używaniu
mają jinne znaczenie, niżeli w gramatyce. Poniewiż tak łacińskim gramatykom wystarczi nizwa naukowi verbum, jak i greckim rhema, pomimo
że i te wyrazy tak w łacinie, jak w greczyznie mają gdziejindziej rozmaite
znaczenie i nie masz nic dli umiejętności szkodliwszego, jak ustawiczne
zmienianie nizw naukow7ych riz już przyjętych i zrozumiałych; przeto dli
zgody z badiczami mowy ludzkiej nazywać będziemy tę część mowy, do
której opisu, składu ustroju i budowy obecnie przystępujemy, po staremu
słowem.
§ 171.
Podział słowa polskiego i języków pokrewnych ivedług jego znaczenia.
1. Słowo czynne (verbum activum) oznaczi czynność jakiej jistoty
w danym czasie, jej działanie, ruch, uczucie; np. w w7yrażeniich: ojćec
pisę, matka zitd, śostra sije, słomce śyeći, ogen pali, woda płynie, owca bezi, pes szekd,
dećę kofid matkę i ojca itd., wryrazy: pisę, zitd, sije, śyeći, pdli, płyye, beri, szekd
nazywimy słowami czynnemi. Jeżeli czynność jistoty przechodzi wprost
na jaki przedmiot oznaczony w polskim języku biernikiem lub dopełniiczem, wtedy słowo wyrażające takową czynność nazywimy słowrem prze chodu ym (transitivum). Takim jest słowo kofid w zdaniu dećę kofid matkę i ojca,
albo słowo dobywa w zdaniu: dobywa masta. Są słowa s przyrody swojej prze-
chodne, którym nie zawsze towarzyszy przedmiot czynności; i tak w zda-
niich; ojćec pisę, matka zitd, śostra sije, słowa pisę, zitd, sije oznaczają czynności
przechodne, nie przechodzące jednakże jeszcze na żiden przedmiot; lecz
gdy powiem ojćec pisę list, matka zitd kśązkę, śostra sije kosulę, wtedy W takich
zdaniich czynność pisaka, zitand, sićd przechodzi wprost na Ust, kśązkę, kosulę,
dli tego i te słowa nileżą do przechodnych, jak i kofid i dobywa. Lecz są
czynności i działanii jistot wyriżane słowami, które nie przechodzą wrprost
na jinne przedmioty, np. słomce śyóći, roda płyne} owca bezi, pes szekd. Słowa
wyriżające takowe działanii nazywamy nieprzechodnemi (intransitiva); takiemi są powyższe słowa: śyeći, pdli, pły^e, szekd i tym podobne, które zaliczają niektórzy gramatycy do słów nijakich.
2. Lecz ściśle rzecz biorąc, słowa nijakie oznaczają stin jistoty jakiej,
np. woda stoji lub plyne, starec śedi, fiory lezi, kot śpi, ptdk leci, kon fiegne
itd., w których to zdaniach słowa: stoji, pły^e, śedi, lezi, śpi, leci, fiegne są nijakie,
oznaczające stin lub ruch jistoty, w którym się taż jistota znajduje.
Nizwa ta słowo nijakie (verbum neutrum) powstała w dziedzinie
gramatyki łacińskiego języka, w którym każde słowo czynne przechodne mi
odpowiednią sobie formę bierną; np. filius amot patrem,,syn kofid ojca, lecz pater amator o filio, ojćec jest koPiany ocl syna; ornat (kofid) jest słowo czynne przechodne, któremu odpowiada forma bierna: amatur (jest kofiony); lecz ams volat
(ptdk leci) nie jest słowem przechodnym, tylko nijakim, które nie może mićć
| Title | Krytyczno-porównáwczá gramatyka je̦zyka polskiego |
| Creator | Malinowski, Franciszek Ksawery |
| Publisher | L. Rzepecki |
| Place of Publication | W Poznaniu |
| Date | 1869 |
| Language | pol |
| Type | Books/Pamphlets |
| Title | 00000524 |
| Type | Books/Pamphlets |
| Transcript | 490 PI^RWOSKŁADŃlA. żebyśmy je dosłownie oddali cza^łowęm^ Możni wpriwdzie zarzucić ni- zwie słowo, jiż mi tyle pospolitych znaczeń, aleć wyriz czas, jako nizwa naukowi, co jinnego znaczy" w gramatyce aniżeli w pospolitym używaniu tegoż wyrazu, a jednakże żidnemu jeszcze powiżnemu gramatykowi nie przyszło na myśl usuwać naukowej' nizwy czas. To cośmy dopiero powiedzieli o nizwach naukowych słowo, czas, stosuje się w całej pełni i do nizw naukowych osoba, liczba itd. itd., które także w pospolitym używaniu mają jinne znaczenie, niżeli w gramatyce. Poniewiż tak łacińskim gramatykom wystarczi nizwa naukowi verbum, jak i greckim rhema, pomimo że i te wyrazy tak w łacinie, jak w greczyznie mają gdziejindziej rozmaite znaczenie i nie masz nic dli umiejętności szkodliwszego, jak ustawiczne zmienianie nizw naukow7ych riz już przyjętych i zrozumiałych; przeto dli zgody z badiczami mowy ludzkiej nazywać będziemy tę część mowy, do której opisu, składu ustroju i budowy obecnie przystępujemy, po staremu słowem. § 171. Podział słowa polskiego i języków pokrewnych ivedług jego znaczenia. 1. Słowo czynne (verbum activum) oznaczi czynność jakiej jistoty w danym czasie, jej działanie, ruch, uczucie; np. w w7yrażeniich: ojćec pisę, matka zitd, śostra sije, słomce śyeći, ogen pali, woda płynie, owca bezi, pes szekd, dećę kofid matkę i ojca itd., wryrazy: pisę, zitd, sije, śyeći, pdli, płyye, beri, szekd nazywimy słowami czynnemi. Jeżeli czynność jistoty przechodzi wprost na jaki przedmiot oznaczony w polskim języku biernikiem lub dopełniiczem, wtedy słowo wyrażające takową czynność nazywimy słowrem prze chodu ym (transitivum). Takim jest słowo kofid w zdaniu dećę kofid matkę i ojca, albo słowo dobywa w zdaniu: dobywa masta. Są słowa s przyrody swojej prze- chodne, którym nie zawsze towarzyszy przedmiot czynności; i tak w zda- niich; ojćec pisę, matka zitd, śostra sije, słowa pisę, zitd, sije oznaczają czynności przechodne, nie przechodzące jednakże jeszcze na żiden przedmiot; lecz gdy powiem ojćec pisę list, matka zitd kśązkę, śostra sije kosulę, wtedy W takich zdaniich czynność pisaka, zitand, sićd przechodzi wprost na Ust, kśązkę, kosulę, dli tego i te słowa nileżą do przechodnych, jak i kofid i dobywa. Lecz są czynności i działanii jistot wyriżane słowami, które nie przechodzą wrprost na jinne przedmioty, np. słomce śyóći, roda płyne} owca bezi, pes szekd. Słowa wyriżające takowe działanii nazywamy nieprzechodnemi (intransitiva); takiemi są powyższe słowa: śyeći, pdli, pły^e, szekd i tym podobne, które zaliczają niektórzy gramatycy do słów nijakich. 2. Lecz ściśle rzecz biorąc, słowa nijakie oznaczają stin jistoty jakiej, np. woda stoji lub plyne, starec śedi, fiory lezi, kot śpi, ptdk leci, kon fiegne itd., w których to zdaniach słowa: stoji, pły^e, śedi, lezi, śpi, leci, fiegne są nijakie, oznaczające stin lub ruch jistoty, w którym się taż jistota znajduje. Nizwa ta słowo nijakie (verbum neutrum) powstała w dziedzinie gramatyki łacińskiego języka, w którym każde słowo czynne przechodne mi odpowiednią sobie formę bierną; np. filius amot patrem,,syn kofid ojca, lecz pater amator o filio, ojćec jest koPiany ocl syna; ornat (kofid) jest słowo czynne przechodne, któremu odpowiada forma bierna: amatur (jest kofiony); lecz ams volat (ptdk leci) nie jest słowem przechodnym, tylko nijakim, które nie może mićć |
