00000527 |
Previous | 527 of 881 | Next |
|
small (250x250 max)
medium (500x500 max)
Large
Extra Large
large ( > 500x500)
Full Resolution
All (PDF)
|
ROZDZIAŁ VI. 493
Tym niedostatkiem czasu teraźniejszego różnią się słowa dokonane
i jednotliwe od słów niedokonanych i częstotliwych, których forma czasu
teraźniejszego oznaczi zarazem czynność trwającą w teraźniejszości; np.
mse, pijd, jede, fiodi, fiddd. Wszystkie słowa pojedyncze czyli niezłożone s przyjimkiem, tak pierwotne, jak pochodne, oprócz wymienionych pod nrem 3im
i słów jednotliwych, są słowami niedokonanemi.
Uwdga. Jak w greczyznie nie ma żadnego pićrwiistku słownego, od które-
goby się urabiały wszystkie czasy, tryby tak w formie czynnej, jak w średniej
i biernej, tak w polszczyznie nie ma żidnego pićrwotnika słownego, ocl któregoby
się uribiały wszystkie formy wyłożone pod nrem 7ym § 171 i w obecnym paragrafie, z wyjątkiem pićrwotnika skok, od którego urabiają się wszystkie formy,
jako to dokonane pojedyncze: skozę, dokonane jednotliwe: skohię, niedokonane ciągłe: skazę, niedokonane urywkowe: skdkdm, niedokonane częstotliwe formy jimio-
nowej złożone: wyskakuję, nadskakuję itd. zamiast wyskakiwdm, nadskakiodm itd. Po
tym słowie najwięcej jeszcze urabiają form od pierwotników jimionowych oznaczających głos, brzmienie i kończących - się na k lub t, jako to jednotliwe: kriknę, niedokonane: krizę, niedokonane urywkowe: krikdm, niedokonane częstotliwej formy:
wyhikiwdm lub wykrikuję. Jednotliwe: trasnę, niedokonane: treszę, niedokonane urywkowe: traskdm, niedokonane częstotliwe: roztraskuję lub roztraskiwdm. Niedokonane ciągłe: seleszę, seleszes, urywkowe: selestdm, niedokonane: seleszę, seleśćis, se-
leśćat, seleśćeć, jednotliwe: selesnę. Jednotliwe: fiłosnę, niedokonane ciągłe: fitoszę,
fiłoszes, urywkowe: fiłostdm itd.
§ 173.
O tworzeniu się słów pochodnych.
Jeżeli słowo pojedyncze prócz zakończenii składi się tylko s samego
pićrwiistku, jako to: bodę, yosę, mogę itd., których pierwiistki są: bod, yes,
mog, to takowe słowa są pierwotne. Lecz nie tylko pierwiistki, ale nawet
piórwotniki urobione pogłosem dli jinnych części mowy, mogą wchodzić
w skłid słowa; np. od przymiotników: daremny, yęhsi, mnejsi, podobny, uribiąją Się słowa dokonane złożone: udaremnię, poyęksę, zmnejsę, upodobąę itd.
Słów takowych, urobionych od pierwotników pochodnych, samo się przez się
rozumie, ściśle rzecz biorąc, pierwotnemi nazywać nie możemy. Lecz tu
nim nie chodzi o pogłosy pierwotników, któreśmy poznali przy tworzeniu
się rzeczowników, przymiotników itd., ale jedynie o pogłosy słowne, któremi się uribiąją tak od pierwiistków. jak od pićrw7otmków słowa pochodne. Tych pogłosów słownych, przyczepiających się do pierwiistku lub
pierwotnika bezpośrednio, jest w naszym języku nader szczupli liczba. Temi pogłosami słównemi są tylko 3 spółgłoski d, n i j i 3 samogłoski a, e,
u i zgłoska nę, powstałi ze sanskryckiego pogłosu słownego nu, odpowiedniego greckiemu pogłosowi słownemu nyt Nie masz w budowie słowiańskich słów pogłosu *, aczkolwiek są słowa pierwotne, których pićrwiistek
kończy się na i, np. w Biję, piję, yiję itd.; a jak w sanskrycie nie masz żidnego pierwiistku słownego kończącego się na a krótkie, tak w słowiańskiej mowie, a nistępnie w języku polskim nie masz żidnego pierwiistku
słownego kończącego się na o lub e, które to samogłoski odpowiadają za-
wrśze etymologicznie sanskryckiemu krótkiemu a. Jeżeli zaś nie masz w ję-
| Title | Krytyczno-porównáwczá gramatyka je̦zyka polskiego |
| Creator | Malinowski, Franciszek Ksawery |
| Publisher | L. Rzepecki |
| Place of Publication | W Poznaniu |
| Date | 1869 |
| Language | pol |
| Type | Books/Pamphlets |
| Title | 00000527 |
| Type | Books/Pamphlets |
| Transcript | ROZDZIAŁ VI. 493 Tym niedostatkiem czasu teraźniejszego różnią się słowa dokonane i jednotliwe od słów niedokonanych i częstotliwych, których forma czasu teraźniejszego oznaczi zarazem czynność trwającą w teraźniejszości; np. mse, pijd, jede, fiodi, fiddd. Wszystkie słowa pojedyncze czyli niezłożone s przyjimkiem, tak pierwotne, jak pochodne, oprócz wymienionych pod nrem 3im i słów jednotliwych, są słowami niedokonanemi. Uwdga. Jak w greczyznie nie ma żadnego pićrwiistku słownego, od które- goby się urabiały wszystkie czasy, tryby tak w formie czynnej, jak w średniej i biernej, tak w polszczyznie nie ma żidnego pićrwotnika słownego, ocl któregoby się uribiały wszystkie formy wyłożone pod nrem 7ym § 171 i w obecnym paragrafie, z wyjątkiem pićrwotnika skok, od którego urabiają się wszystkie formy, jako to dokonane pojedyncze: skozę, dokonane jednotliwe: skohię, niedokonane ciągłe: skazę, niedokonane urywkowe: skdkdm, niedokonane częstotliwe formy jimio- nowej złożone: wyskakuję, nadskakuję itd. zamiast wyskakiwdm, nadskakiodm itd. Po tym słowie najwięcej jeszcze urabiają form od pierwotników jimionowych oznaczających głos, brzmienie i kończących - się na k lub t, jako to jednotliwe: kriknę, niedokonane: krizę, niedokonane urywkowe: krikdm, niedokonane częstotliwej formy: wyhikiwdm lub wykrikuję. Jednotliwe: trasnę, niedokonane: treszę, niedokonane urywkowe: traskdm, niedokonane częstotliwe: roztraskuję lub roztraskiwdm. Niedokonane ciągłe: seleszę, seleszes, urywkowe: selestdm, niedokonane: seleszę, seleśćis, se- leśćat, seleśćeć, jednotliwe: selesnę. Jednotliwe: fiłosnę, niedokonane ciągłe: fitoszę, fiłoszes, urywkowe: fiłostdm itd. § 173. O tworzeniu się słów pochodnych. Jeżeli słowo pojedyncze prócz zakończenii składi się tylko s samego pićrwiistku, jako to: bodę, yosę, mogę itd., których pierwiistki są: bod, yes, mog, to takowe słowa są pierwotne. Lecz nie tylko pierwiistki, ale nawet piórwotniki urobione pogłosem dli jinnych części mowy, mogą wchodzić w skłid słowa; np. od przymiotników: daremny, yęhsi, mnejsi, podobny, uribiąją Się słowa dokonane złożone: udaremnię, poyęksę, zmnejsę, upodobąę itd. Słów takowych, urobionych od pierwotników pochodnych, samo się przez się rozumie, ściśle rzecz biorąc, pierwotnemi nazywać nie możemy. Lecz tu nim nie chodzi o pogłosy pierwotników, któreśmy poznali przy tworzeniu się rzeczowników, przymiotników itd., ale jedynie o pogłosy słowne, któremi się uribiąją tak od pierwiistków. jak od pićrw7otmków słowa pochodne. Tych pogłosów słownych, przyczepiających się do pierwiistku lub pierwotnika bezpośrednio, jest w naszym języku nader szczupli liczba. Temi pogłosami słównemi są tylko 3 spółgłoski d, n i j i 3 samogłoski a, e, u i zgłoska nę, powstałi ze sanskryckiego pogłosu słownego nu, odpowiedniego greckiemu pogłosowi słownemu nyt Nie masz w budowie słowiańskich słów pogłosu *, aczkolwiek są słowa pierwotne, których pićrwiistek kończy się na i, np. w Biję, piję, yiję itd.; a jak w sanskrycie nie masz żidnego pierwiistku słownego kończącego się na a krótkie, tak w słowiańskiej mowie, a nistępnie w języku polskim nie masz żidnego pierwiistku słownego kończącego się na o lub e, które to samogłoski odpowiadają za- wrśze etymologicznie sanskryckiemu krótkiemu a. Jeżeli zaś nie masz w ję- |
