00000532 |
Previous | 532 of 881 | Next |
|
small (250x250 max)
medium (500x500 max)
Large
Extra Large
large ( > 500x500)
Full Resolution
All (PDF)
|
498 PltóRWOSKŁADNIA.
może służyć w spijaniu słowiańskiego słowa za pogłos tworzący słowa pochodne.
Nadto uwzględnić jeszcze należy ten pewnik gramatyczny, że samogłoski użyte za
pogłos do urabiania słów pochodnych, jakiemi są: a, e, u, są nietykalne, to jest
ani ginąć, ani przemieniać się w spółgłoski nie mogą. I słusznie, gdyż dodiwać
do pićrwiastku głoskę, aby z niego utworzyć temit, a potym ją odrzucać albo
przemieniać w jinną głoskę, byłoby sprzeczną samą w sobie jigriszką. Taką jest
zajiste przypuszczenie wywodzące formę fiwalą, fiwdli od tematu fiwdli przez przemianę tematowego * na j. Przytym uwiżyć jeszcze nileży, że w polskim języku
ciłkiem ginie samogłoska -i w formach fiwdl, fiwdlmy, a nawet i w starosłowiańskim
jimiesłowie lym fivah, po naszemu fiwdlwsi. I czyż można samogłoskę i uznawać
jeszcze za głoskę tematową? Kiedy więc w słowach urabianych pogłosem ; samogłoska i nie może nileżćć ani do składu temitu, ani nie jest końcówką, przeto
nic jinnego nie pozostaje, według ścisłych zisid logiki, jak tylko uznać takową
za spójkę.
• Uwdga 2. Spółgłoska j nie tylko w sanskrycie i w słowiańskiej mowie,
a w szczególności w języku starosłowiańskim i polskim, ale także w języku gockim, jak np. skapj-on tworić, hafj-an podnosić, hatj-an ?ienoyidić, rathj-an płacić
itd. jest pogłosem po większćj części nadającym słowu znaczenie przechodnie. I tak
gockie nisan (być zbayonym), w czasie przeszłym nas (ocalał) jest słowo nijakie.
Od pićrwiistku nas s pogłosem j uribii się słowo przechodnie nasjan (ocalić, zbo-
yić). To słowo spaja się jak następuje: nasjo za nasjan (ratuję), nosjis (ratujes),
nasjith (ratuje) itd., gdzie widzim nie tylko pogłos i, ale także spójkę i. Z gockim nasjan pod względem formy możem porównać nasze nosić za nosjić, nosę za
nosję, nośiszsi nosjis, nosi za nosji itd. Tu widzim, że w gockich formach spółgłoska ; po spółgłosce 5 zachowała swoje odrębne brzmienie, gdy tymczasem w naszym języku zliła się s poprzedzającym s w spółgłoski zmiękczone s lub ś. Język
grecki używi także w gruncie rzeczy pogłosu ;', np. formy prasso, syrido powstały
według profesorów Boppa i Schleichera s form pierwotnych pragjo, syridjo. Jeżeli
zaś pierwiastek grecki kończy się na samogłoskę, wtedy j wokalizuje się w e; np.
poieo powstało s poijo. W taki sam sposób powstało łacińskie moneo, doceo z mo-
njo, dokjo. S tego też powodu słowo łacińskie audio, audis, audit poczytuję za
powstałe z audjo, audjis, audjit, gdzie j zwokalizowrało się w i, łaciński zaś spójka i według prawa głosowego wypaść musiała. Co się zaś tyczy zesamogłosko-
wanii spółgłoski j w greczyznie i łacinie w samogłoski e, i, porównaj łacińskie
winea, platea s francuzkim wigne (ein), place (pląs), niemieckie platz, których spółgłoski zmiękczone n i syczące s, c winny swoje jistnienie spółgłosce ;. Dalćj porównij sanskryckie widja, nasze yeda za yedja z łacińskim tego samego pićrwiistku
inwidia itd.
4. Pogłosem a uribiąją się .s temitów słów dokonanych, tak pojedynczych, jak i s przyjimkiem złożonych, temita pochodne słów niedokonanych, np. Od słów ruc-ę, śąd-ę, wróc-ę, rus-ę, strel-ę, traf-ę, uder-ę, zwyćęz-ę, po-
rofi-ę, wypi-j-ę, umy-j-ę, zatru-j-ę, uzu-j-ę itd. uribiąją się temita: ruca, rusa, strela,
śada, trdfa, udera, zwyćęza, pordfia, vypija, zafiija, umyva, zatruwa, uzuoa, słów niedokonanych: rucdml rusdm, streldm, śaddm, trdfdm, uderdm, zwyćezdm, pordfidm,
wypijam, zafiijdm, umywam, zatruwam, uzawdm. Ściśle rzecz biorąc, pogłos a jest
w powyższych przykładach słów złożonych znamieniem częstotliwości, albowiem jak przyjimek wchodzący w skłid słowa niedokonanego nadaje mu
znaczenie dokonane, np. rofię, ząrofię, pije, vypiję itd., tak tóż wszelki przyjimek, wchodzący w skłid słowa częstotliwego, nadaje mu znaczenie niedo-
| Title | Krytyczno-porównáwczá gramatyka je̦zyka polskiego |
| Creator | Malinowski, Franciszek Ksawery |
| Publisher | L. Rzepecki |
| Place of Publication | W Poznaniu |
| Date | 1869 |
| Language | pol |
| Type | Books/Pamphlets |
| Title | 00000532 |
| Type | Books/Pamphlets |
| Transcript | 498 PltóRWOSKŁADNIA. może służyć w spijaniu słowiańskiego słowa za pogłos tworzący słowa pochodne. Nadto uwzględnić jeszcze należy ten pewnik gramatyczny, że samogłoski użyte za pogłos do urabiania słów pochodnych, jakiemi są: a, e, u, są nietykalne, to jest ani ginąć, ani przemieniać się w spółgłoski nie mogą. I słusznie, gdyż dodiwać do pićrwiastku głoskę, aby z niego utworzyć temit, a potym ją odrzucać albo przemieniać w jinną głoskę, byłoby sprzeczną samą w sobie jigriszką. Taką jest zajiste przypuszczenie wywodzące formę fiwalą, fiwdli od tematu fiwdli przez przemianę tematowego * na j. Przytym uwiżyć jeszcze nileży, że w polskim języku ciłkiem ginie samogłoska -i w formach fiwdl, fiwdlmy, a nawet i w starosłowiańskim jimiesłowie lym fivah, po naszemu fiwdlwsi. I czyż można samogłoskę i uznawać jeszcze za głoskę tematową? Kiedy więc w słowach urabianych pogłosem ; samogłoska i nie może nileżćć ani do składu temitu, ani nie jest końcówką, przeto nic jinnego nie pozostaje, według ścisłych zisid logiki, jak tylko uznać takową za spójkę. • Uwdga 2. Spółgłoska j nie tylko w sanskrycie i w słowiańskiej mowie, a w szczególności w języku starosłowiańskim i polskim, ale także w języku gockim, jak np. skapj-on tworić, hafj-an podnosić, hatj-an ?ienoyidić, rathj-an płacić itd. jest pogłosem po większćj części nadającym słowu znaczenie przechodnie. I tak gockie nisan (być zbayonym), w czasie przeszłym nas (ocalał) jest słowo nijakie. Od pićrwiistku nas s pogłosem j uribii się słowo przechodnie nasjan (ocalić, zbo- yić). To słowo spaja się jak następuje: nasjo za nasjan (ratuję), nosjis (ratujes), nasjith (ratuje) itd., gdzie widzim nie tylko pogłos i, ale także spójkę i. Z gockim nasjan pod względem formy możem porównać nasze nosić za nosjić, nosę za nosję, nośiszsi nosjis, nosi za nosji itd. Tu widzim, że w gockich formach spółgłoska ; po spółgłosce 5 zachowała swoje odrębne brzmienie, gdy tymczasem w naszym języku zliła się s poprzedzającym s w spółgłoski zmiękczone s lub ś. Język grecki używi także w gruncie rzeczy pogłosu ;', np. formy prasso, syrido powstały według profesorów Boppa i Schleichera s form pierwotnych pragjo, syridjo. Jeżeli zaś pierwiastek grecki kończy się na samogłoskę, wtedy j wokalizuje się w e; np. poieo powstało s poijo. W taki sam sposób powstało łacińskie moneo, doceo z mo- njo, dokjo. S tego też powodu słowo łacińskie audio, audis, audit poczytuję za powstałe z audjo, audjis, audjit, gdzie j zwokalizowrało się w i, łaciński zaś spójka i według prawa głosowego wypaść musiała. Co się zaś tyczy zesamogłosko- wanii spółgłoski j w greczyznie i łacinie w samogłoski e, i, porównaj łacińskie winea, platea s francuzkim wigne (ein), place (pląs), niemieckie platz, których spółgłoski zmiękczone n i syczące s, c winny swoje jistnienie spółgłosce ;. Dalćj porównij sanskryckie widja, nasze yeda za yedja z łacińskim tego samego pićrwiistku inwidia itd. 4. Pogłosem a uribiąją się .s temitów słów dokonanych, tak pojedynczych, jak i s przyjimkiem złożonych, temita pochodne słów niedokonanych, np. Od słów ruc-ę, śąd-ę, wróc-ę, rus-ę, strel-ę, traf-ę, uder-ę, zwyćęz-ę, po- rofi-ę, wypi-j-ę, umy-j-ę, zatru-j-ę, uzu-j-ę itd. uribiąją się temita: ruca, rusa, strela, śada, trdfa, udera, zwyćęza, pordfia, vypija, zafiija, umyva, zatruwa, uzuoa, słów niedokonanych: rucdml rusdm, streldm, śaddm, trdfdm, uderdm, zwyćezdm, pordfidm, wypijam, zafiijdm, umywam, zatruwam, uzawdm. Ściśle rzecz biorąc, pogłos a jest w powyższych przykładach słów złożonych znamieniem częstotliwości, albowiem jak przyjimek wchodzący w skłid słowa niedokonanego nadaje mu znaczenie dokonane, np. rofię, ząrofię, pije, vypiję itd., tak tóż wszelki przyjimek, wchodzący w skłid słowa częstotliwego, nadaje mu znaczenie niedo- |
