00000536 |
Previous | 536 of 881 | Next |
|
small (250x250 max)
medium (500x500 max)
Large
Extra Large
large ( > 500x500)
Full Resolution
All (PDF)
|
502 PIŹRWOSKŁADNlA.
tdrn itd., a nistępnie od formy zitdm trzeba było urobić formę częstotliwą starą
zitdwdm, dzisiejszą zitywdm, zituję itd.
Uwdga 2. Nie tylko formy niedokonane na uję, lecz i formy na aję przybrały w naszym języku znaczenie częstotliwe, np. znoję, staję, daję zamiist zndwdm,
stówom, ddwdm itd., jak to się wykazuje ze słów złożonych niedokonanych, jako
to: poznaję, zostaję, podaję, których znaczenie jest to samo, co słów pozndwdm, zo-
stdcdm, poddwdm itd. Jeżeli gramatycy nasi uczą, że słowa daję, zostaję, poznaję
uribiąją tryb bezokoliczny ddvać, zostawać, poznawać, to w tym tkwi błąd; gdyż
te tryby bezokoliczne nie są bynajmniej urobione od form daję, poznaję, zostaję,
lecz od form częstotliwych ddwdm, zostdwdm, pozndvdm.
Uwdga 3. Wielkopolscy prawnicy, ksztiłceni do swego ziwodu na uniwersytetach niemieckich i przyzwyczajeni d^o niemieckiej terminologiji prawniczej, utworzyli sobie w miejsce starych i dobrych polskich słów wyśledić, wybadać, dojść, do-
fiodić, słowo dokonane czynne wypośredkować na wzór niemieckiego ermitteln. Słowo
to jednakże, nieznane starym prawnikom. naszym, jest nader niezręcznym utworem
i przeciwnym duchowi naszego języka. Nie zni tćż tego potworu ani Słownik
Lindego, ani Słownik Wileński. Znajdujemy tam wpriwdzie słowo pojedyncze
środkuję, środkować, lecz to słowo jest nijakie i znaczy tyle, co być w środku, a u
niektórych pisarzów znaczy tyle, co pośredniczyć. Priwda jest, że niektóre przyjimki przeprowadzają słowo nijakie w znaczenie czynne, jako to od nijakiego słowa będę, mimy czynne dobędę, nabędę itd., lecz to dzieje się tylko ze słowami
pierwotnemi, a bynajmniej ze słowami pochodnemi, jakim jest słowo nijakie po-
środkuję znaczące tyle co środkuję, od rzeczownika środek. S tego powodu nowo
utworzone słowo wypośrodkuję (ich werde ermitteln), przeciwne analogiji naszego sło-
wotwórstwa, poczytuję za godne nigany i zasługujące na wykluczenie z naszego
języka.
§ 174.
O znaczeniu ndgłosów czyli przyjimkóio w składzie słów polskich.
Jak rzeczowniki i przymiotniki, tak i słowa składają się z nigłosów,
któremi są przyjimki: bez, nad, na, o, ob, od) pri, pred, prećiw, s, za, u, w, wy,
pa, po, pod, pre, pro, wz, których rodowód i znaczenie opisaliśmy już w §
89, gdzie oprócz tu wyliczonych są jeszcze przyjimki wchodzące w skłid
rzeczowników, s któremi się jednakże żidne słowo w naszym języku nie
składi. Takiemi są: k, ku, rpędi, su, są, pro.
Przyjimki w skłid słów wchodzące nie tylko, jak u rzeczowników, cieniują jich pojęcie stosownie do swego znaczenii, ale nadto w składzie
słów czynią w języku naszym następujące posługi:
1. Przeprowadzają niektóre słowa pierwotne ze znaczenii nijakiego w znaczenie czynne. Słowo nijakie będę złożone s przyjimkarai do, s, pre,
na, vy przybieri znaczenie słów czynnych, jakiemi są dokonane: dobędę (rpa-
sta), zbędę (tovary), pozbędę (majątek lub majątku), nabędę (dobra), wybędę (swój
zas), odbędę (termin). Tym słowom odpowiadają słowa niedokonane czynne
formy Częstotliwćj, dobywam od pierwiistku by, zbywam, pozbywam, prebywdm,
które także używi się w znaczeniu nijakim, np. prebyvdm na vśi, nabywam,
wybywdm, odbywdm. S przyjimkiem o używi się słowo zajimkowe obędę śę
i niedokonane obywam śę. Jinne jednakże przyjimki, jako to: pri, u pozosti-
wiają słowo będę w znaczeniu nijakim, np. pribędę, pribywdm, któremu przy-
| Title | Krytyczno-porównáwczá gramatyka je̦zyka polskiego |
| Creator | Malinowski, Franciszek Ksawery |
| Publisher | L. Rzepecki |
| Place of Publication | W Poznaniu |
| Date | 1869 |
| Language | pol |
| Type | Books/Pamphlets |
| Title | 00000536 |
| Type | Books/Pamphlets |
| Transcript | 502 PIŹRWOSKŁADNlA. tdrn itd., a nistępnie od formy zitdm trzeba było urobić formę częstotliwą starą zitdwdm, dzisiejszą zitywdm, zituję itd. Uwdga 2. Nie tylko formy niedokonane na uję, lecz i formy na aję przybrały w naszym języku znaczenie częstotliwe, np. znoję, staję, daję zamiist zndwdm, stówom, ddwdm itd., jak to się wykazuje ze słów złożonych niedokonanych, jako to: poznaję, zostaję, podaję, których znaczenie jest to samo, co słów pozndwdm, zo- stdcdm, poddwdm itd. Jeżeli gramatycy nasi uczą, że słowa daję, zostaję, poznaję uribiąją tryb bezokoliczny ddvać, zostawać, poznawać, to w tym tkwi błąd; gdyż te tryby bezokoliczne nie są bynajmniej urobione od form daję, poznaję, zostaję, lecz od form częstotliwych ddwdm, zostdwdm, pozndvdm. Uwdga 3. Wielkopolscy prawnicy, ksztiłceni do swego ziwodu na uniwersytetach niemieckich i przyzwyczajeni d^o niemieckiej terminologiji prawniczej, utworzyli sobie w miejsce starych i dobrych polskich słów wyśledić, wybadać, dojść, do- fiodić, słowo dokonane czynne wypośredkować na wzór niemieckiego ermitteln. Słowo to jednakże, nieznane starym prawnikom. naszym, jest nader niezręcznym utworem i przeciwnym duchowi naszego języka. Nie zni tćż tego potworu ani Słownik Lindego, ani Słownik Wileński. Znajdujemy tam wpriwdzie słowo pojedyncze środkuję, środkować, lecz to słowo jest nijakie i znaczy tyle, co być w środku, a u niektórych pisarzów znaczy tyle, co pośredniczyć. Priwda jest, że niektóre przyjimki przeprowadzają słowo nijakie w znaczenie czynne, jako to od nijakiego słowa będę, mimy czynne dobędę, nabędę itd., lecz to dzieje się tylko ze słowami pierwotnemi, a bynajmniej ze słowami pochodnemi, jakim jest słowo nijakie po- środkuję znaczące tyle co środkuję, od rzeczownika środek. S tego powodu nowo utworzone słowo wypośrodkuję (ich werde ermitteln), przeciwne analogiji naszego sło- wotwórstwa, poczytuję za godne nigany i zasługujące na wykluczenie z naszego języka. § 174. O znaczeniu ndgłosów czyli przyjimkóio w składzie słów polskich. Jak rzeczowniki i przymiotniki, tak i słowa składają się z nigłosów, któremi są przyjimki: bez, nad, na, o, ob, od) pri, pred, prećiw, s, za, u, w, wy, pa, po, pod, pre, pro, wz, których rodowód i znaczenie opisaliśmy już w § 89, gdzie oprócz tu wyliczonych są jeszcze przyjimki wchodzące w skłid rzeczowników, s któremi się jednakże żidne słowo w naszym języku nie składi. Takiemi są: k, ku, rpędi, su, są, pro. Przyjimki w skłid słów wchodzące nie tylko, jak u rzeczowników, cieniują jich pojęcie stosownie do swego znaczenii, ale nadto w składzie słów czynią w języku naszym następujące posługi: 1. Przeprowadzają niektóre słowa pierwotne ze znaczenii nijakiego w znaczenie czynne. Słowo nijakie będę złożone s przyjimkarai do, s, pre, na, vy przybieri znaczenie słów czynnych, jakiemi są dokonane: dobędę (rpa- sta), zbędę (tovary), pozbędę (majątek lub majątku), nabędę (dobra), wybędę (swój zas), odbędę (termin). Tym słowom odpowiadają słowa niedokonane czynne formy Częstotliwćj, dobywam od pierwiistku by, zbywam, pozbywam, prebywdm, które także używi się w znaczeniu nijakim, np. prebyvdm na vśi, nabywam, wybywdm, odbywdm. S przyjimkiem o używi się słowo zajimkowe obędę śę i niedokonane obywam śę. Jinne jednakże przyjimki, jako to: pri, u pozosti- wiają słowo będę w znaczeniu nijakim, np. pribędę, pribywdm, któremu przy- |
