00000559 |
Previous | 559 of 881 | Next |
|
small (250x250 max)
medium (500x500 max)
Large
Extra Large
large ( > 500x500)
Full Resolution
All (PDF)
|
ROZDZIAŁ VI.
525
kowej bywsi z żidnym jinnym jimiesłowem na vsi język nasz nie łączy pojimka, sprawiła, że ten jimiesłów zachowił wszędzie końcówkę rodzaju żeńskiego i, którą odrzucił od jimiesłowu teriźniejszego na ci.
W najstarszych pomnikach przedzygmuntowskiej polszczyzny, dodanych
do Piśmiennictwa prof. Maciejowskiego i w Psiłterzu Małgorzaty znijdujemy jeszcze formy na rodzij męzki upodw, posed-o i na rodzij żeński upad-
wsi, posed-wsi, a nawet jeszcze w przekładzie Pisma św. Szarfenbergera, co
dowodzi, że ojcowie nasi czuli jeszcze potrzebę zachowanii w tym jimie-
słowie, nawet po spółgłoskach, początkowej spółgłoski v, sanskryckićj końcówki vans. Wszelako jinni pisarze Zygmuntowscy, jako to: kś. Wujek., kś.
Skarga, Jin Kochanowski, Górnicki itd., jak tego dowTodzą stare wydanii
krakowskie, pisali już stile: posedsi, upodsi, uplótsi itd. z wyrzutnią spółgłoski
v końcówki vsi po temitach słownych kończących się na spółgłoskę.
Jak jimiesłów na ąc uribii dzisiejszi polszczyzna wyłącznie od słów
niedokonanych i częstotliwych, tak na odwrót jimiesłów zaprzeszły z nie-
któremi wyjątkami uribii tylko od słów dokonanych, jako to: od vypiję,
zrofię, dam, rusę,. rucę, wrócę, strelę, kupę, skozę, puszę, pęknę, fiiknę, tfafę, zwyćęzę,
zyskdm, stąpę, stayę, uderę, śądę, jimę, daruję i udaruję, pójdę, zlezę, zawlokę, uplotę',
priyodę, wyrpsę itd. wypiwsi, zrofiiwsi, ddwsi, rusiwsi, wróćiwsi, rućiwst, streliwsi, kupiwsi,
skoziwsi, puśćiwsi, pęknąvsi, fuknąosi, trafiwsi, zwyćęziwsi, zyskdwsi, ttąpiwsi, uderiwsi,
śadsi, jąvsi, daroodwsi i udorowdwsi, posedsi, zlazsi, zowloksi, uplotsi, priyódsi, wyr^óśsi
itd. Do wyjątków możni policzyć jimiesłowy zaprzeszłe od słów niedokonanych : mdm, jidę^ yidę itd. rpawsi, sedsi, yidawsi, słysavsi, nadto yedatosi, stdwsi śę
i może jeszcze kilka jinnych.
Uwdga 1. Greckie i litewskie końcówki tego jimiesłowu ós, yia, ós, ęs, usi
spajają się s tematem słownym, jak w ogóle w sanskrycie bez spójki, jako to:
greckie tetyphós, tetyphyia, tetyphos (wyBiwsi), litewskie dirbęs, dirbusi (pracowdwsi).
Godną jest uwigi rzeczą, że już Stojeński w nijpićrwszćj Gramatyce języka polskiego z r. 1568 porównywił końcówkę wsi jimiesłowu tego z grecką końcówką
ós, yia, ós, jakkolwiek nie był jeszcze obeznany ze sanskrytem.
Uwdga 2. Występując w r. 1857 przeciwko dziwolągom: posedłsi, uplóttsi,
nawlóktsi itd. kś. Kopczyńskiego i Mrozińskiego w Kozprawie wydrukowanej dopiero w r. 1859 w lym Roczniku Tow. Przyj. Nauk Poznańskiego, błędnie sądziłem, nie rozpatrzywszy się w sanskrycie, że spółgłoska w końcówki vsi nie nileży
do końcówki, który to błąd odwołuję na podstawie powyższego paragrafu i zupełnie się w tym względzie zgidzim z zapatrywaniem prof: Boppa, jakkolwiek wtedy
i teriz uwiżim wsuwanie spółgłoski l pomiędzy temit i końcówkę si za niedorzeczność. Jimiesłów od słowa zetrę jest starsi, który w swojim brzmieniu nie różni
się od stopnia wyższego starsi, przymiotnika stary. Aby więc w pisowni odróżnić
jimiesłów starsi od przymiotnika starsi, stósownieby było w jimiesłowie pisać po
przyjimku po starosłowiańsku odgłoskę a, np. setorsi, gdyż przyjimek s nie jest tak
ściśle złączony ze spółgłoską i jimiesłowu setarsi, jak 5 w story, nileżące do składu
pićrwiistku star. Zresztą, jest to jedyny w języku naszym przykłid stykanii się
s sobą jimiesłowu s przymiotnikiem stopnia wyższego w jednakowym brzmieniu,
któri to okoliczność bynajmniej nis nie upoważnii s pogwałceniem zasady do tworzenii dziwolągu storlsi.
Uwdga 3. Prof: Małecki w § 254 i w § 648 na podstawie swych rozumowań wbrew niezaprzeczonym pewnikom lingwistyki porówniwczój, wyłożonym w obu
poprzedzających paragrafach, uwiżi formę uciętą jimiesłowu na ąc za formę bier-
| Title | Krytyczno-porównáwczá gramatyka je̦zyka polskiego |
| Creator | Malinowski, Franciszek Ksawery |
| Publisher | L. Rzepecki |
| Place of Publication | W Poznaniu |
| Date | 1869 |
| Language | pol |
| Type | Books/Pamphlets |
| Title | 00000559 |
| Type | Books/Pamphlets |
| Transcript | ROZDZIAŁ VI. 525 kowej bywsi z żidnym jinnym jimiesłowem na vsi język nasz nie łączy pojimka, sprawiła, że ten jimiesłów zachowił wszędzie końcówkę rodzaju żeńskiego i, którą odrzucił od jimiesłowu teriźniejszego na ci. W najstarszych pomnikach przedzygmuntowskiej polszczyzny, dodanych do Piśmiennictwa prof. Maciejowskiego i w Psiłterzu Małgorzaty znijdujemy jeszcze formy na rodzij męzki upodw, posed-o i na rodzij żeński upad- wsi, posed-wsi, a nawet jeszcze w przekładzie Pisma św. Szarfenbergera, co dowodzi, że ojcowie nasi czuli jeszcze potrzebę zachowanii w tym jimie- słowie, nawet po spółgłoskach, początkowej spółgłoski v, sanskryckićj końcówki vans. Wszelako jinni pisarze Zygmuntowscy, jako to: kś. Wujek., kś. Skarga, Jin Kochanowski, Górnicki itd., jak tego dowTodzą stare wydanii krakowskie, pisali już stile: posedsi, upodsi, uplótsi itd. z wyrzutnią spółgłoski v końcówki vsi po temitach słownych kończących się na spółgłoskę. Jak jimiesłów na ąc uribii dzisiejszi polszczyzna wyłącznie od słów niedokonanych i częstotliwych, tak na odwrót jimiesłów zaprzeszły z nie- któremi wyjątkami uribii tylko od słów dokonanych, jako to: od vypiję, zrofię, dam, rusę,. rucę, wrócę, strelę, kupę, skozę, puszę, pęknę, fiiknę, tfafę, zwyćęzę, zyskdm, stąpę, stayę, uderę, śądę, jimę, daruję i udaruję, pójdę, zlezę, zawlokę, uplotę', priyodę, wyrpsę itd. wypiwsi, zrofiiwsi, ddwsi, rusiwsi, wróćiwsi, rućiwst, streliwsi, kupiwsi, skoziwsi, puśćiwsi, pęknąvsi, fuknąosi, trafiwsi, zwyćęziwsi, zyskdwsi, ttąpiwsi, uderiwsi, śadsi, jąvsi, daroodwsi i udorowdwsi, posedsi, zlazsi, zowloksi, uplotsi, priyódsi, wyr^óśsi itd. Do wyjątków możni policzyć jimiesłowy zaprzeszłe od słów niedokonanych : mdm, jidę^ yidę itd. rpawsi, sedsi, yidawsi, słysavsi, nadto yedatosi, stdwsi śę i może jeszcze kilka jinnych. Uwdga 1. Greckie i litewskie końcówki tego jimiesłowu ós, yia, ós, ęs, usi spajają się s tematem słownym, jak w ogóle w sanskrycie bez spójki, jako to: greckie tetyphós, tetyphyia, tetyphos (wyBiwsi), litewskie dirbęs, dirbusi (pracowdwsi). Godną jest uwigi rzeczą, że już Stojeński w nijpićrwszćj Gramatyce języka polskiego z r. 1568 porównywił końcówkę wsi jimiesłowu tego z grecką końcówką ós, yia, ós, jakkolwiek nie był jeszcze obeznany ze sanskrytem. Uwdga 2. Występując w r. 1857 przeciwko dziwolągom: posedłsi, uplóttsi, nawlóktsi itd. kś. Kopczyńskiego i Mrozińskiego w Kozprawie wydrukowanej dopiero w r. 1859 w lym Roczniku Tow. Przyj. Nauk Poznańskiego, błędnie sądziłem, nie rozpatrzywszy się w sanskrycie, że spółgłoska w końcówki vsi nie nileży do końcówki, który to błąd odwołuję na podstawie powyższego paragrafu i zupełnie się w tym względzie zgidzim z zapatrywaniem prof: Boppa, jakkolwiek wtedy i teriz uwiżim wsuwanie spółgłoski l pomiędzy temit i końcówkę si za niedorzeczność. Jimiesłów od słowa zetrę jest starsi, który w swojim brzmieniu nie różni się od stopnia wyższego starsi, przymiotnika stary. Aby więc w pisowni odróżnić jimiesłów starsi od przymiotnika starsi, stósownieby było w jimiesłowie pisać po przyjimku po starosłowiańsku odgłoskę a, np. setorsi, gdyż przyjimek s nie jest tak ściśle złączony ze spółgłoską i jimiesłowu setarsi, jak 5 w story, nileżące do składu pićrwiistku star. Zresztą, jest to jedyny w języku naszym przykłid stykanii się s sobą jimiesłowu s przymiotnikiem stopnia wyższego w jednakowym brzmieniu, któri to okoliczność bynajmniej nis nie upoważnii s pogwałceniem zasady do tworzenii dziwolągu storlsi. Uwdga 3. Prof: Małecki w § 254 i w § 648 na podstawie swych rozumowań wbrew niezaprzeczonym pewnikom lingwistyki porówniwczój, wyłożonym w obu poprzedzających paragrafach, uwiżi formę uciętą jimiesłowu na ąc za formę bier- |
