00000566 |
Previous | 566 of 881 | Next |
|
small (250x250 max)
medium (500x500 max)
Large
Extra Large
large ( > 500x500)
Full Resolution
All (PDF)
|
532 PltóRW0SKŁADNlA.
§ 183.
Końcówka bezosobowa c trybu bezokolicznego.
1. Końcówka ć, będąci zbitką spółgłosek tj, w starosłowiańskim ft w litewskim ti, zostaje co do pogłosu t w etymologicznym związku ze sanskrycką końcówką trybu bezokolicznego tum i s końcówką tum łacińskiego
supinum. Co do pogłosu całkowitego ti, odpowiadi ona żeńskiemu pogłosowi ti sanskryckich rzeczowników żeńskich, np gati (Ród) za gamti od pićrwiistku gam, porównaj niemieckie gehen, kommen, śakti (sita, zdolność) od pićrwiistku śak, tjokti (opuszeye) od tjod itd. Według tego zestawienii nasze tryby
bezokoliczne, wyriżające pojęcii oderwane, jak i wyżćj przytoczone sanskryckie rzeczowniki, co do swojej formy są rzeczownikami słównemi rodzaju
żeńskiego. Spiji się ono ć dli urobienii trybu bezokolicznego s temitem
słownym ciłkiem w ten sim sposób, jak końcówka l jimiesłowu przeszłego,
t. j. gdzie ł łączy się s tematem bezpośrednio, tam tćż i ć łączy się w ten
sam sposób, np. kofid-t, kofio-ć, kąsd-l, kąsa-ć, grd-t, gra-ć, śrpa-t, śrpe-ć, uma-l,
urpe-ć, omdla-l, omdle-ć, ld-l, Id-ć, śd-ł, śd-ć, grd-t, gra-ć, gdzie widzim, Że a
jimiesłowu przechodzi w trybie bezokolicznym pomiędzy dwiema spółgłoskami zmiękczonemi w e, d zaś pochylone w skutek zakrywającego ł przechodzi przed ć, jako spółgłoską mocną, w a jasne, np. kofidt, lecz kofiąć, d
zaś pochylone powstałe s kontrakcyji pozostaje pochylonym i przed c, np.
Mł, lać. Dalej Bit, Bić, yił, yić, mył, myć, krył, kryć, kuł, kuć, pruł, pruć, ordł,
orać, pisał, pisać, plątał, plątać, dął, dąć, jął, jąć, zął, ząć, ćągnął, ćągnąć, moknął,
moknąć, płynął, płynąć itd.
2. Jeżeli temit kończy się na spółgłoskę d, t, s, wtedy te trzy spółgłoski
przed końcówką ć według priw głosowych przemieniają się w &. Spół-
głoska zaś z dli ocalenii śladu etymologiji, aczkolwiek w«wymiwianiu brzmi
także jak t, przed ć powinna się pisać przez z. Pierwiastkowe o lub a, sti-
wające pomiędzy dwiema zmiękczonemi spółgłoskami, przechodzi pierwsze
w e, drugie w e; np. yódt, yeść za yodć, plótł, pleść, gnótł, gneść, kłddt, ktą$ć,
n\ósl, neść itd., lecz yozę, yózt, yeyć, gryzł, gry%ć, lezę, lazł, le$ć, śadł, śeść. W dwu
staropolskich słowach grebę, skubę, za które dzisiaj używimy grefię, skufię, grebł,
skubt, dzisiaj grebdł, skubdł, wyrzuca się b przed ć i na jego miejsce wstępuje ś,
stąd greść, skuść, za używane dzisiaj grebać, skubać. Mrozińskiego forma c%ąść od
w$ąt zamiist v$ąć niczym się nie da usprawiedliwić, jest zatym błędną, boć skoro
jimę, jął uribii jąć, a nie jąść, więc też i złożone z niego wezmę, w$ąt powinno
uribiać w$ąć, a bynajmniej v$ąść.
Spółgłoski gardłowe g, k w zetknięciu się s końcówką t rozkładają
takową w tj i po odrzuceniu * łączą pozostałe ; z g, k, stąd y, jako spółgłoska słabi, zmiękczyć się musi w słabe d, mocne zaś * w mocne c, np.
mógł, mód, stregł, strid, strigł, strid, lecz pekt, pic, wlókł, wlic, gdzie o jimiegło-
wu pomiędzy dwiema zmiękczonemi spółgłoskami przemienić się musiało w e, a że s formy vUc wyrzucone zostało *, przeto « powinno być pochylone. Tak samo ćekę, ćekł, ćic, sekt, śic. Prof. Mikłosicz, a za nim Małecki sądzą, żeśmy powinni pisać móc, stric, stric, lecz taki pisownii byłaby
błędem, co wykiziłem w Głosowni na swojim miejscu.
3. Słowa, których pierwotnik kończy się na r, a jimiesłów urihiają od
temitu kończącego się na ar, uribiąją tryb bezokoliczny od jinnego
| Title | Krytyczno-porównáwczá gramatyka je̦zyka polskiego |
| Creator | Malinowski, Franciszek Ksawery |
| Publisher | L. Rzepecki |
| Place of Publication | W Poznaniu |
| Date | 1869 |
| Language | pol |
| Type | Books/Pamphlets |
| Title | 00000566 |
| Type | Books/Pamphlets |
| Transcript | 532 PltóRW0SKŁADNlA. § 183. Końcówka bezosobowa c trybu bezokolicznego. 1. Końcówka ć, będąci zbitką spółgłosek tj, w starosłowiańskim ft w litewskim ti, zostaje co do pogłosu t w etymologicznym związku ze sanskrycką końcówką trybu bezokolicznego tum i s końcówką tum łacińskiego supinum. Co do pogłosu całkowitego ti, odpowiadi ona żeńskiemu pogłosowi ti sanskryckich rzeczowników żeńskich, np gati (Ród) za gamti od pićrwiistku gam, porównaj niemieckie gehen, kommen, śakti (sita, zdolność) od pićrwiistku śak, tjokti (opuszeye) od tjod itd. Według tego zestawienii nasze tryby bezokoliczne, wyriżające pojęcii oderwane, jak i wyżćj przytoczone sanskryckie rzeczowniki, co do swojej formy są rzeczownikami słównemi rodzaju żeńskiego. Spiji się ono ć dli urobienii trybu bezokolicznego s temitem słownym ciłkiem w ten sim sposób, jak końcówka l jimiesłowu przeszłego, t. j. gdzie ł łączy się s tematem bezpośrednio, tam tćż i ć łączy się w ten sam sposób, np. kofid-t, kofio-ć, kąsd-l, kąsa-ć, grd-t, gra-ć, śrpa-t, śrpe-ć, uma-l, urpe-ć, omdla-l, omdle-ć, ld-l, Id-ć, śd-ł, śd-ć, grd-t, gra-ć, gdzie widzim, Że a jimiesłowu przechodzi w trybie bezokolicznym pomiędzy dwiema spółgłoskami zmiękczonemi w e, d zaś pochylone w skutek zakrywającego ł przechodzi przed ć, jako spółgłoską mocną, w a jasne, np. kofidt, lecz kofiąć, d zaś pochylone powstałe s kontrakcyji pozostaje pochylonym i przed c, np. Mł, lać. Dalej Bit, Bić, yił, yić, mył, myć, krył, kryć, kuł, kuć, pruł, pruć, ordł, orać, pisał, pisać, plątał, plątać, dął, dąć, jął, jąć, zął, ząć, ćągnął, ćągnąć, moknął, moknąć, płynął, płynąć itd. 2. Jeżeli temit kończy się na spółgłoskę d, t, s, wtedy te trzy spółgłoski przed końcówką ć według priw głosowych przemieniają się w &. Spół- głoska zaś z dli ocalenii śladu etymologiji, aczkolwiek w«wymiwianiu brzmi także jak t, przed ć powinna się pisać przez z. Pierwiastkowe o lub a, sti- wające pomiędzy dwiema zmiękczonemi spółgłoskami, przechodzi pierwsze w e, drugie w e; np. yódt, yeść za yodć, plótł, pleść, gnótł, gneść, kłddt, ktą$ć, n\ósl, neść itd., lecz yozę, yózt, yeyć, gryzł, gry%ć, lezę, lazł, le$ć, śadł, śeść. W dwu staropolskich słowach grebę, skubę, za które dzisiaj używimy grefię, skufię, grebł, skubt, dzisiaj grebdł, skubdł, wyrzuca się b przed ć i na jego miejsce wstępuje ś, stąd greść, skuść, za używane dzisiaj grebać, skubać. Mrozińskiego forma c%ąść od w$ąt zamiist v$ąć niczym się nie da usprawiedliwić, jest zatym błędną, boć skoro jimę, jął uribii jąć, a nie jąść, więc też i złożone z niego wezmę, w$ąt powinno uribiać w$ąć, a bynajmniej v$ąść. Spółgłoski gardłowe g, k w zetknięciu się s końcówką t rozkładają takową w tj i po odrzuceniu * łączą pozostałe ; z g, k, stąd y, jako spółgłoska słabi, zmiękczyć się musi w słabe d, mocne zaś * w mocne c, np. mógł, mód, stregł, strid, strigł, strid, lecz pekt, pic, wlókł, wlic, gdzie o jimiegło- wu pomiędzy dwiema zmiękczonemi spółgłoskami przemienić się musiało w e, a że s formy vUc wyrzucone zostało *, przeto « powinno być pochylone. Tak samo ćekę, ćekł, ćic, sekt, śic. Prof. Mikłosicz, a za nim Małecki sądzą, żeśmy powinni pisać móc, stric, stric, lecz taki pisownii byłaby błędem, co wykiziłem w Głosowni na swojim miejscu. 3. Słowa, których pierwotnik kończy się na r, a jimiesłów urihiają od temitu kończącego się na ar, uribiąją tryb bezokoliczny od jinnego |
