00000646 |
Previous | 646 of 881 | Next |
|
small (250x250 max)
medium (500x500 max)
Large
Extra Large
large ( > 500x500)
Full Resolution
All (PDF)
|
g 12 PlfiRWOSKŁADNlA.
tyle co nasze sukom, od niego przez utratę jotacyji mimy słowo złożone
w naszym języku s przyjimkiem z, starosłowiańskim jiz, zyszę, zyskał, zyskać.
Ze słowem jiszę zostaje w etymologicznym związku yiszę przez wymianę j na
y. Płoszę, płusze,, prysze, gmirę, guzdrę śę, kdrę, orę, zebrę, boję, taję, kaję, kraję, taję.
Uwdga 1. Wyliczyliśmy tu słów około 88, nileżących do tego szeregu, których piórwotniki kończą się 1) na spółgłoski wargowe b, p i jeden przybłęda s 4go
szeregu zoyę zamiist zowę, zwał, zvoć. (Nie ma tu żidnego pićrwotnika na w, f.)
2) na zębowe s, z, i, st, zd. Nie ma tu żidnego pićrwotnika kończącego się na
samo d, jednakże Prof. Małecki przyticzi jako tu nileżące. słowo przestarzałe
gtodę, głodes, gtodat, głodać znaczące to samo co gryzę, 3) na garHłowe k, sk i jedno na g, struzę, strugót, strugać i jedno na zg, mizdę śę, mizgól, mizgoć, (żidnego
na h), 4) i na płynne, m, r, l, j, a jedno tylko na t, yiklę, yiktdl, yikłać, z wyjątkiem płynnego n, gdyż pićrwiistki kończące się na n nileżą do szeregu 2go gromady Ićj, urobione zaś pogłosem1 n do szeregu 3go Ićj gromady. Jinne pićrwiistki, i to jednozgłoskowe na n, jeżeli wchodzą w skłid temitów słownych, spajają
się podług gromady 3ćj; jeden tylko pićrwiistek na n, mn, to jest pomyę, pomyis,
pomykł, pomyść spiji się podług gromady 4ćj.
1 Zresztą wszystkie temata pićrwsze, jako urobione pogłosem j, kończą się na
spółgłoski zmiękczone, a od pićrwotników zębowych we wszystkich formach osobowych na przyciskowe c, sz, zd, s, z. Pisać zaś i mówić kotazę, plązę itd., za ko-
tacę, plącę, zdaje mi się być rusinizmem, jakim jest w Polsze zamiist w Polsce.
Piórwotniki na j już się dalćj miękczyć nie mogą, np. taję, tojdt, tajać. Łatwo
jest poznać w polszczyznie pisanćj gramatyczną pisownią, czy j przed ę, ą jest tylko eufoniczną wsuwką, jak w Biję, kuję, poznaję itd., lub nileży do temitu, jik w
kroję, stroję, broję itd. Jeżeli bowiem j w formach bezosobowych ginie, jak np. w
Bić, kuć, wtedy w Biję, kuję itd. jest eufoniczną wsuwką, jeżeli zaś w formach bezosobowych pozostaje, jak w krajał, brojił, strojił itd., wtedy przed ę, ą nileży do
temitu kraj-ę, stroj-ę, broj-ę itd., chyba, że w formach bezosobowych zaszła kontrakcyji, w której tematowe j zniki jak w bat śę, stał, skontrahowane z bojał, sto-
jał od boj-ę śę, stoj-ę.
Uwdga 2. Szereg ten słów, jakkolwiek nowszój daty, znajduje się już w starosłowiańskim języku, jako to: pisą, pisałs, pisafi, głagolą, głagotafi (móyić) i t. d.y
lecz nie obejmuje tam tyle słów, co w naszym, i nic dziwnego, kiedy jeszcze w dzisiejszej dobie naszego języka przechodziły tu słowa z jinnych szeregów, jakoto: s Igo
gromady Ićj greść, skuść, z gromady IIIćj rąfiić, tomić itd. Lecz nijwiększi część tego
szeregu dostała się doń s szeregu 5go gromady Ićj, nie porzuciwszy ciłkiem pierwszej swćj dziedziny; dli tego znijdujemy często nie tylko u diwniejszych, ale i
u dzisiejszych pisarzy obok form osobowych: ćosę, bełkocę, fitoszę, firoszę, firęszę,
fiwoszę, druzgocę, gdózę, glaszę, grufiocę, gyizdę, zyszę, krazę, kotocę, płoszę, kwozę,
Maszę, płąsę, płacę, płozę, plusze, pryszę, rezę, skazę, smokcę, struzę, samocę, yiklę,
kołefię, kasę, i może jeszcze kilku jinnych, formy osobowe: ćosdm, bełkotam, fito-
stdm, Brostóm, firęstdm, fiwostdm, druzgotdm, gddkdm, gtdskdm, grufiotdm, gyizdóm,
zyskam, klaskam, kołatom, krakam, kwokam, łomotam, pląsom, plątam, ptókdm, pluskam, pryskóm, rezam, skdkdm, smoktdm, strugam, samotdm sę, yikłóm, kolebom,
kąsóm i może jeszcze kilka jinnych. Te słowa zatym z przejściem do szeregu 5go
gromady IIćj nie opuściły ciłkiem szeregu 5go gromady Ićj, dli tego tćż w trybie rozkazującym, zwłiszcza w liczbie mnogićj przed końcówkami my, će, jeżeli pierwotnik kończy się na dwie spółgłoski, dli uniknienii przykrego zbiegu spółgłosek
wolim niekiedy używać od tych słów trybu rozkazującego, urobionego od temitu
| Title | Krytyczno-porównáwczá gramatyka je̦zyka polskiego |
| Creator | Malinowski, Franciszek Ksawery |
| Publisher | L. Rzepecki |
| Place of Publication | W Poznaniu |
| Date | 1869 |
| Language | pol |
| Type | Books/Pamphlets |
| Title | 00000646 |
| Type | Books/Pamphlets |
| Transcript | g 12 PlfiRWOSKŁADNlA. tyle co nasze sukom, od niego przez utratę jotacyji mimy słowo złożone w naszym języku s przyjimkiem z, starosłowiańskim jiz, zyszę, zyskał, zyskać. Ze słowem jiszę zostaje w etymologicznym związku yiszę przez wymianę j na y. Płoszę, płusze,, prysze, gmirę, guzdrę śę, kdrę, orę, zebrę, boję, taję, kaję, kraję, taję. Uwdga 1. Wyliczyliśmy tu słów około 88, nileżących do tego szeregu, których piórwotniki kończą się 1) na spółgłoski wargowe b, p i jeden przybłęda s 4go szeregu zoyę zamiist zowę, zwał, zvoć. (Nie ma tu żidnego pićrwotnika na w, f.) 2) na zębowe s, z, i, st, zd. Nie ma tu żidnego pićrwotnika kończącego się na samo d, jednakże Prof. Małecki przyticzi jako tu nileżące. słowo przestarzałe gtodę, głodes, gtodat, głodać znaczące to samo co gryzę, 3) na garHłowe k, sk i jedno na g, struzę, strugót, strugać i jedno na zg, mizdę śę, mizgól, mizgoć, (żidnego na h), 4) i na płynne, m, r, l, j, a jedno tylko na t, yiklę, yiktdl, yikłać, z wyjątkiem płynnego n, gdyż pićrwiistki kończące się na n nileżą do szeregu 2go gromady Ićj, urobione zaś pogłosem1 n do szeregu 3go Ićj gromady. Jinne pićrwiistki, i to jednozgłoskowe na n, jeżeli wchodzą w skłid temitów słownych, spajają się podług gromady 3ćj; jeden tylko pićrwiistek na n, mn, to jest pomyę, pomyis, pomykł, pomyść spiji się podług gromady 4ćj. 1 Zresztą wszystkie temata pićrwsze, jako urobione pogłosem j, kończą się na spółgłoski zmiękczone, a od pićrwotników zębowych we wszystkich formach osobowych na przyciskowe c, sz, zd, s, z. Pisać zaś i mówić kotazę, plązę itd., za ko- tacę, plącę, zdaje mi się być rusinizmem, jakim jest w Polsze zamiist w Polsce. Piórwotniki na j już się dalćj miękczyć nie mogą, np. taję, tojdt, tajać. Łatwo jest poznać w polszczyznie pisanćj gramatyczną pisownią, czy j przed ę, ą jest tylko eufoniczną wsuwką, jak w Biję, kuję, poznaję itd., lub nileży do temitu, jik w kroję, stroję, broję itd. Jeżeli bowiem j w formach bezosobowych ginie, jak np. w Bić, kuć, wtedy w Biję, kuję itd. jest eufoniczną wsuwką, jeżeli zaś w formach bezosobowych pozostaje, jak w krajał, brojił, strojił itd., wtedy przed ę, ą nileży do temitu kraj-ę, stroj-ę, broj-ę itd., chyba, że w formach bezosobowych zaszła kontrakcyji, w której tematowe j zniki jak w bat śę, stał, skontrahowane z bojał, sto- jał od boj-ę śę, stoj-ę. Uwdga 2. Szereg ten słów, jakkolwiek nowszój daty, znajduje się już w starosłowiańskim języku, jako to: pisą, pisałs, pisafi, głagolą, głagotafi (móyić) i t. d.y lecz nie obejmuje tam tyle słów, co w naszym, i nic dziwnego, kiedy jeszcze w dzisiejszej dobie naszego języka przechodziły tu słowa z jinnych szeregów, jakoto: s Igo gromady Ićj greść, skuść, z gromady IIIćj rąfiić, tomić itd. Lecz nijwiększi część tego szeregu dostała się doń s szeregu 5go gromady Ićj, nie porzuciwszy ciłkiem pierwszej swćj dziedziny; dli tego znijdujemy często nie tylko u diwniejszych, ale i u dzisiejszych pisarzy obok form osobowych: ćosę, bełkocę, fitoszę, firoszę, firęszę, fiwoszę, druzgocę, gdózę, glaszę, grufiocę, gyizdę, zyszę, krazę, kotocę, płoszę, kwozę, Maszę, płąsę, płacę, płozę, plusze, pryszę, rezę, skazę, smokcę, struzę, samocę, yiklę, kołefię, kasę, i może jeszcze kilku jinnych, formy osobowe: ćosdm, bełkotam, fito- stdm, Brostóm, firęstdm, fiwostdm, druzgotdm, gddkdm, gtdskdm, grufiotdm, gyizdóm, zyskam, klaskam, kołatom, krakam, kwokam, łomotam, pląsom, plątam, ptókdm, pluskam, pryskóm, rezam, skdkdm, smoktdm, strugam, samotdm sę, yikłóm, kolebom, kąsóm i może jeszcze kilka jinnych. Te słowa zatym z przejściem do szeregu 5go gromady IIćj nie opuściły ciłkiem szeregu 5go gromady Ićj, dli tego tćż w trybie rozkazującym, zwłiszcza w liczbie mnogićj przed końcówkami my, će, jeżeli pierwotnik kończy się na dwie spółgłoski, dli uniknienii przykrego zbiegu spółgłosek wolim niekiedy używać od tych słów trybu rozkazującego, urobionego od temitu |
