00000663 |
Previous | 663 of 881 | Next |
|
small (250x250 max)
medium (500x500 max)
Large
Extra Large
large ( > 500x500)
Full Resolution
All (PDF)
|
ROZDZIAŁ VI. g29
§ 21».
Przyczyny niewzorowości słoto w spajaniu.
Nieforemnemi czyli niewzorowemi a riczćj pozawzorowemi nazywają
gramatycy słowa spijające swe formy odmiennie od form podanych we
wzorcach spijanii. Stąd jednak nie godzi się wnosić, ażeby te słowa urabiały swe formy nieprawidłowo, czyli, żeby jich formy nio stosowały się do
żidnych prawideł. Albowiem powodem jich pozawzorowości są częstokroć nader wiżne i usprawiedliwione okoliczności, zachodzące w rozwoju budowy
językowej. Na czele tych powodów stiwiim spijanie bezspójkowe, to jest
łączenie temitów słownych s końcówkami bez spójki. W sanskrycie, w którym takich słów bezspójkowych jest około 70, nie może być mowy o jich
niewzorowości; lecz w naszym języku, gdzie słów bezspójskowych jest tylko
6, jako to: jóm, yśm, ddm, (w których zachodzi nadto wyrzutnii spółgłoski
temitowój d, gdyż formy te powstały s form pełnych: jadm, yedm, dadm,
jak tego dowodzą odpowiednie sanskryckie admi, wedmi, dadami) i jeśmi, (któremu odpowiadi sanskryckie asmi, doryckie esmi, którego pierwiistek jest
jes, sanskryckie as, greckie es) i dwa słowa śmem, urpem, od temitów śrpe, urpe,
które dopiero w polskiej dziedzinie pozbawiły się spójki, słusznie takowe
słowa, nie przystawijące do form podanych we wzorach, zaliczają gramatycy
do nieforemnych czyli niewzorowych.
Prócz tego pogodami niewzorowości są zachodzące nie bez przyczyn
wyrzutnie i wsuwki głosek w temitach. I tak formy słowa posiłkowego
być: jeśrp, jeśi, jeśwa, jeśta, jeśmy, jeśće, przez zesuwkę głosek początkowych
skróciły się w m, ś, śwa, śto, śmy, śće, przez co język nic nie stracił, a zy-
skił na krótkości i zwięzłości, a nistępnie żywości wyrażenii, gdyż bez
zaprzeczenii dzisiejsze formy czasu przeszłego omównego móyiłem, miyiteś,
móyiliśmy, móyiliśće, są krótsze i zwięźlejsze od staropolskich pełnych: móyił
jeśm itd. Od pićrwiistku by powstił urobiony pogłosem d, z wsuwką spół-
głoski nosowej n, temit M, który zresztą spiji się wzorowo podług szeregu Igo gromady lej. Trzeci powód niewzorowości form słównycłL jest
unikanie dwuznaczność i, w skutek którego formy słowne, zamiist uribiać
się od temitu jednego lub podanego we wzorcu, uribiąją się prawidłowo
od jinnego temitu, np. jadę, jedes, spiji się podług szeregu Igo gromady
Iejf Gdybyśmy podług wzorca podanego urobili formy jadł, jeść, otrzymalibyśmy formy równobrzmiące s formami jddt, jeść7 od temitu jad. Chcąc
zaś język instynktowo zapobiedz tćj dwuznaczności, urobił sobie temitji^a,
od którego uribii prawidłowo zamiist j&dł, jeść formy jefidł, jefiać. ;
Widzim tedy, że w rozwoju organizmu mowy ludzkiej nic nie masz
przypadkowego i swawolnego, ale zgoła wszystko opiera się na dostatecznym powodzie. !
Do niewzorowości form słownych przyczyniać się może także niejricdy
instynktowy popęd do eufoniji czyli miłodźwięku. i
Na te wszystkie okoliczności będziemy wskazywali po krotce przjl wyliczaniu następujących słów niewzorowych, pomiędzy któremi nie m\ń żidnego, o którymbyśmy już powyżej nie byli mówili na włiściwym miejscu.
Wszelako dli czytelnika będzie zapewno rzeczą dogodną, widzicie je
razem zebrane w jednym zestawieniu.
| Title | Krytyczno-porównáwczá gramatyka je̦zyka polskiego |
| Creator | Malinowski, Franciszek Ksawery |
| Publisher | L. Rzepecki |
| Place of Publication | W Poznaniu |
| Date | 1869 |
| Language | pol |
| Type | Books/Pamphlets |
| Title | 00000663 |
| Type | Books/Pamphlets |
| Transcript | ROZDZIAŁ VI. g29 § 21». Przyczyny niewzorowości słoto w spajaniu. Nieforemnemi czyli niewzorowemi a riczćj pozawzorowemi nazywają gramatycy słowa spijające swe formy odmiennie od form podanych we wzorcach spijanii. Stąd jednak nie godzi się wnosić, ażeby te słowa urabiały swe formy nieprawidłowo, czyli, żeby jich formy nio stosowały się do żidnych prawideł. Albowiem powodem jich pozawzorowości są częstokroć nader wiżne i usprawiedliwione okoliczności, zachodzące w rozwoju budowy językowej. Na czele tych powodów stiwiim spijanie bezspójkowe, to jest łączenie temitów słownych s końcówkami bez spójki. W sanskrycie, w którym takich słów bezspójkowych jest około 70, nie może być mowy o jich niewzorowości; lecz w naszym języku, gdzie słów bezspójskowych jest tylko 6, jako to: jóm, yśm, ddm, (w których zachodzi nadto wyrzutnii spółgłoski temitowój d, gdyż formy te powstały s form pełnych: jadm, yedm, dadm, jak tego dowodzą odpowiednie sanskryckie admi, wedmi, dadami) i jeśmi, (któremu odpowiadi sanskryckie asmi, doryckie esmi, którego pierwiistek jest jes, sanskryckie as, greckie es) i dwa słowa śmem, urpem, od temitów śrpe, urpe, które dopiero w polskiej dziedzinie pozbawiły się spójki, słusznie takowe słowa, nie przystawijące do form podanych we wzorach, zaliczają gramatycy do nieforemnych czyli niewzorowych. Prócz tego pogodami niewzorowości są zachodzące nie bez przyczyn wyrzutnie i wsuwki głosek w temitach. I tak formy słowa posiłkowego być: jeśrp, jeśi, jeśwa, jeśta, jeśmy, jeśće, przez zesuwkę głosek początkowych skróciły się w m, ś, śwa, śto, śmy, śće, przez co język nic nie stracił, a zy- skił na krótkości i zwięzłości, a nistępnie żywości wyrażenii, gdyż bez zaprzeczenii dzisiejsze formy czasu przeszłego omównego móyiłem, miyiteś, móyiliśmy, móyiliśće, są krótsze i zwięźlejsze od staropolskich pełnych: móyił jeśm itd. Od pićrwiistku by powstił urobiony pogłosem d, z wsuwką spół- głoski nosowej n, temit M, który zresztą spiji się wzorowo podług szeregu Igo gromady lej. Trzeci powód niewzorowości form słównycłL jest unikanie dwuznaczność i, w skutek którego formy słowne, zamiist uribiać się od temitu jednego lub podanego we wzorcu, uribiąją się prawidłowo od jinnego temitu, np. jadę, jedes, spiji się podług szeregu Igo gromady Iejf Gdybyśmy podług wzorca podanego urobili formy jadł, jeść, otrzymalibyśmy formy równobrzmiące s formami jddt, jeść7 od temitu jad. Chcąc zaś język instynktowo zapobiedz tćj dwuznaczności, urobił sobie temitji^a, od którego uribii prawidłowo zamiist j&dł, jeść formy jefidł, jefiać. ; Widzim tedy, że w rozwoju organizmu mowy ludzkiej nic nie masz przypadkowego i swawolnego, ale zgoła wszystko opiera się na dostatecznym powodzie. ! Do niewzorowości form słownych przyczyniać się może także niejricdy instynktowy popęd do eufoniji czyli miłodźwięku. i Na te wszystkie okoliczności będziemy wskazywali po krotce przjl wyliczaniu następujących słów niewzorowych, pomiędzy któremi nie m\ń żidnego, o którymbyśmy już powyżej nie byli mówili na włiściwym miejscu. Wszelako dli czytelnika będzie zapewno rzeczą dogodną, widzicie je razem zebrane w jednym zestawieniu. |
