00000667 |
Previous | 667 of 881 | Next |
|
small (250x250 max)
medium (500x500 max)
Large
Extra Large
large ( > 500x500)
Full Resolution
All (PDF)
|
ROZDZIAŁ VI £33
str. 76; aspomyą Birk. do Nowodwór.; pripomyę Suski, Deklar. Statutów A.
3, f. v.; pomyąc Maczuski o Przyjiżni str. 2; zapomyą Chrość. Farsal. Supłem, str. 112; zapomyą wsistkego papr. Herby Przedm. A. 4; rozk. pomyij
225 d." (Obicz, § 268 gramatyki Muczk.).
30. Słowa boję śę, bał śę, bdć śę,
3L Stoję, stdt, stdć. Niewzorowość tych słów, nileżących do gromady IVćj,
zileży na kontrakcyji starosłowiańskich form: bojoł bojati, stojał stojati,
w bdł bdć, stdt stdć, w których pićrwiistkowe j zniknęło. Tu uwiżyć nileży,
że w starosłowiańskim języku po spółgłosce j i spółgłoskach przyciskowych
s, z itd. samogłoska e przechodzi w samogłoskę o, nistępnie w powyższych
formach kontrahowanych nie oe, lecz oo skontrahowało się w a pochylone.
32. Pry uwiżają zwykle za formę skróconą słowa prayi, mnie się jednakże
zdaje, że forma pry jest tylko gołym pierwiistkiem, zostającym w etymologicznym związku ze sanskryckim bru, zendzkim mru i czeskim mlu,
s którego powstało czeskie mluwiii, nasze móyić; pry jest tedy za pru, a to za
bru i mi znaczenie osoby 3ćj liczby pojedynczej. Tego samego pierwiistku
zdaje się także być i słowo polskie prayić? znaczące móyić, także sanskrycki aoryst abrawit, prayil, móyil. Tego samego pićrwiistku zdaje się też być
prawo, prawda itd.; porównij rękę, rez, rezyik i tego samego pićrwiistku wyrok, prorok, roki sądowe itd. Co do przemiany pru w praw, porównij słowo, stówo i słynę,
trawa i truję.
§ 221.
O słowach nieosobistych i o trzecioosobowych.
Prawie w każdym z europejskich języków są niektóre słowa używające się tylko w 3ej osobie liczby pojedynczej. Tak samo się rzecz mi
i w naszym języku. Ten pojiw pochodzi stąd, jiż mówiący nie czuje potrzeby oznaczania podmiotu zdanii. Takiemi słowami są częstokroć słowa
oznaczające zjawiska przyrody, jako to: grmi, grrpało, gryiść, będę grmalo; dyejet
dyato, dyeĆ; zrperfid śę, zrperfiato Śę; śyitd, śyitato; Iśkyi śę, Iśyi śę; mdli, ckli itd.
btyskd śę, błyskało śę, błyskać śę, gdzie widzim, że formom słowa towarzyszy
zajimek śę, który jest częstokroć skazówką użycii słowa osobistego w znaczeniu nieosobistym, i tak: móyi śę, móyiło śę, móyić śę będę; jest śę, było śę
itd. Oprócz tego słowo posiłkowe być używi się nieosobiście nawet i bez
śę, np. jest, było, będę, w którym to razie towarzyszy mu jaki rzeczownik
w mianowniku lub przysłówek s celownikiem lub biernikiem zajimka osobistego, tak w liczbie pojedynczej, jak i mnogiej; np. zdl mi jest, było, będę;
zol nam jest, było, będę itd. wstyd mę, ćę, go, nas, was, jifi jest, by to, będę; tęskno
mę jest, było, będę; bolesna mi jest, było, będę, i w taki sposób używają się jinne
przysłówki, jako to: dobre, lepej, smutno, prikro, milo, prijemye itd.
W takowym używaniu słowa posiłkowego być do wyrażeń nieosobistych
spostrzegimy tę osobliwość, że w czasie przeszłym używi się formy nijakiej jimiesłowu, pomimo że dopełniający jego znaczenie wyriz może być
rodzaju męzkiego lub żeńskiego; np. zdl yii byto, a niebyt, gdyż tu zdl jest
tylko dopełnieniem orzeczenii, a bynijmnićj podmiotem zdanii, jakimby
był w nistępnym wyrażeniu: zdl jego byt yelki, gdzie słowo byt, będące łącznikiem, a nistępnie osobistym, według powszechnego prawidła musi się
41
| Title | Krytyczno-porównáwczá gramatyka je̦zyka polskiego |
| Creator | Malinowski, Franciszek Ksawery |
| Publisher | L. Rzepecki |
| Place of Publication | W Poznaniu |
| Date | 1869 |
| Language | pol |
| Type | Books/Pamphlets |
| Title | 00000667 |
| Type | Books/Pamphlets |
| Transcript | ROZDZIAŁ VI £33 str. 76; aspomyą Birk. do Nowodwór.; pripomyę Suski, Deklar. Statutów A. 3, f. v.; pomyąc Maczuski o Przyjiżni str. 2; zapomyą Chrość. Farsal. Supłem, str. 112; zapomyą wsistkego papr. Herby Przedm. A. 4; rozk. pomyij 225 d." (Obicz, § 268 gramatyki Muczk.). 30. Słowa boję śę, bał śę, bdć śę, 3L Stoję, stdt, stdć. Niewzorowość tych słów, nileżących do gromady IVćj, zileży na kontrakcyji starosłowiańskich form: bojoł bojati, stojał stojati, w bdł bdć, stdt stdć, w których pićrwiistkowe j zniknęło. Tu uwiżyć nileży, że w starosłowiańskim języku po spółgłosce j i spółgłoskach przyciskowych s, z itd. samogłoska e przechodzi w samogłoskę o, nistępnie w powyższych formach kontrahowanych nie oe, lecz oo skontrahowało się w a pochylone. 32. Pry uwiżają zwykle za formę skróconą słowa prayi, mnie się jednakże zdaje, że forma pry jest tylko gołym pierwiistkiem, zostającym w etymologicznym związku ze sanskryckim bru, zendzkim mru i czeskim mlu, s którego powstało czeskie mluwiii, nasze móyić; pry jest tedy za pru, a to za bru i mi znaczenie osoby 3ćj liczby pojedynczej. Tego samego pierwiistku zdaje się także być i słowo polskie prayić? znaczące móyić, także sanskrycki aoryst abrawit, prayil, móyil. Tego samego pićrwiistku zdaje się też być prawo, prawda itd.; porównij rękę, rez, rezyik i tego samego pićrwiistku wyrok, prorok, roki sądowe itd. Co do przemiany pru w praw, porównij słowo, stówo i słynę, trawa i truję. § 221. O słowach nieosobistych i o trzecioosobowych. Prawie w każdym z europejskich języków są niektóre słowa używające się tylko w 3ej osobie liczby pojedynczej. Tak samo się rzecz mi i w naszym języku. Ten pojiw pochodzi stąd, jiż mówiący nie czuje potrzeby oznaczania podmiotu zdanii. Takiemi słowami są częstokroć słowa oznaczające zjawiska przyrody, jako to: grmi, grrpało, gryiść, będę grmalo; dyejet dyato, dyeĆ; zrperfid śę, zrperfiato Śę; śyitd, śyitato; Iśkyi śę, Iśyi śę; mdli, ckli itd. btyskd śę, błyskało śę, błyskać śę, gdzie widzim, że formom słowa towarzyszy zajimek śę, który jest częstokroć skazówką użycii słowa osobistego w znaczeniu nieosobistym, i tak: móyi śę, móyiło śę, móyić śę będę; jest śę, było śę itd. Oprócz tego słowo posiłkowe być używi się nieosobiście nawet i bez śę, np. jest, było, będę, w którym to razie towarzyszy mu jaki rzeczownik w mianowniku lub przysłówek s celownikiem lub biernikiem zajimka osobistego, tak w liczbie pojedynczej, jak i mnogiej; np. zdl mi jest, było, będę; zol nam jest, było, będę itd. wstyd mę, ćę, go, nas, was, jifi jest, by to, będę; tęskno mę jest, było, będę; bolesna mi jest, było, będę, i w taki sposób używają się jinne przysłówki, jako to: dobre, lepej, smutno, prikro, milo, prijemye itd. W takowym używaniu słowa posiłkowego być do wyrażeń nieosobistych spostrzegimy tę osobliwość, że w czasie przeszłym używi się formy nijakiej jimiesłowu, pomimo że dopełniający jego znaczenie wyriz może być rodzaju męzkiego lub żeńskiego; np. zdl yii byto, a niebyt, gdyż tu zdl jest tylko dopełnieniem orzeczenii, a bynijmnićj podmiotem zdanii, jakimby był w nistępnym wyrażeniu: zdl jego byt yelki, gdzie słowo byt, będące łącznikiem, a nistępnie osobistym, według powszechnego prawidła musi się 41 |
